Μόνο Κασιώτισσα δεν περίμενε να γίνει η "Λουκία", μάλιστα, ήταν πια στα 18 της, και είχε ήδη πατήσει πάνω σε όλες τις θάλασσες της Ανατολής, παλέψε με κύματα φαρμακερά θεριά, και τα είχε βγάλει πέρα αντρίκια, πιο θαραλλέα κι από παληκάρι.
Ετούτο το βαπόρι είχε τσαγανό, μια ψυχή ζωντανή και δίχως ίχνος ενοχλητικής σκουριάς, αφού το ματσακόνι πήγαινε σύννεφο.
Το 84μετρο και 2143 τόνων, ατμοκίνητο πετρελεοφόρο, βγήκε από τα τα ναυπηγεία Armstrong Whitworth & Company, Walker το 1910, και ξεκίνησε τα μπάρκα για την εταιρία Burmah Oil. Ένα φεγγάρι βρέθηκε να δουλεύει για το Βασιλικό ναυτικό της Αυστραλίας, έτσι κουβαλούσε πετρέλαιο σε αχόρταγα αντιτορπιλικά στις εξωτικές θάλασσες της Μαλαισίας, κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου.
Το 1918 ξόμεινε στο Πόρτ Σάιντ και πουλήθηκε στην Tankers Shell UK, εκεί δούλεψε μια ολόκληρη δεκαετία, ενώ στα 1928, πάνω στα καλύτερα του, πέρασε στη Κασιώτικη εταιρία Mavris Bros.
Τα αδέλφια Νικόλαος και Γιάννης Μαυρής του άλλαξαν αμέσως όνομα, από SS Esturia, την έκαναν πρωτοκόρη και κανακαρά Ελληνίδα! Έγινε λοιπόν η "Λουκία" τους.
Ο Νικόλας Μαυρής είχε σπουδάσει εμπορικό δίκαιο και δούλευε ναυτικός πράκτορας στη Πόλη, ο Γιάννης γεννημένος το 1880 στην Αγία Μαρίνα της Κάσου, ήταν ήδη φτασμένος καπετάνιος. Ήδη μια φορά μετανάστης, μόνιμα εγκατεστημένος στη τσαρική Ρωσία, όμως μετά την επανάσταση του 1917, εγκατέλειψε τη χώρα και βρέθηκε να ξαναχτίζει τη ζωή του στο Αρναουτκόϊ, στο Βόσπορο της Κωνσταντινούπολης.
Δέκα χρόνια μέτα, τη δεκαετία του 1930 η οικογένεια Μαυρή είναι εύρωστη, έχει αναπτυχθεί επιχειρηματικά με τα πετρελαιοφόρα, εκείνα τα χρόνια η πατρίδα τους, τα Δωδεκάνησα, περνά πολύ δύσκολες στιγμές.
Οι φασίστες Ιταλοί έχουν βάλει πλώρη με υψηλές διεκδικήσεις σε όλη την ευρύτερη περιοχή, είχαν ένα εξαίρετο διπλωματικό σώμα, και κυριολεκτικά σάρωναν τους αντιπάλους τους.
Για τα μικρά νησιά της Δωδεκανήσου που όμως ήταν σπουδαίο θαλάσσιο πέρασμα, δεν υπήρχε ουσιαστικό ενδιαφέρον, όσοι κατοικούν σε αυτά έφτανε να σιωπούν, να μη δημιουργούν προβλήματα και να νιώθουν γνήσιοι Ιταλοί, μάλιστα έπρεπε να ετοιμαστούν, για να υπηρετήσουν σαν Carabinieri (με διάταγμα του Μ. Λάγκο, το 1925 οι κάτοικοι έγιναν Ιταλοί πολίτες). Ωστόσο η ανεργία και ο φασισμός είχε τσακίσει τον κοσμάκη και ο πληθυσμός έχει μειωθεί δραματικά.
Η Κάσος από 6.700 κατοίκους το 1912, έφτασε 20 χρόνια μετά να έχει 1.982 ψυχές (1931), επίσημα καταμετρημένες από τους κατακτητές! Και αν ένας νησιώτης, τύχει να σκέφτεται Ελληνικά και διαφορετικά από τους φασίστες, κατέληγε δίχως πολλές κουβέντες στη φυλακή ή μια απέλαση τον έκανε αναγκαστικό μετανάστη.
Έτσι φέρονταν οι Ιταλοί, που δεν είχαν διστάσει να βγάλουν ακόμη και επίσημο φιρμάνι, και να ζητούν 10 λιρέττες κεφαλικό φόρο, για κάθε σκυλί και κάθε γουρουνάκι!
Ακόμη και τα καφενεία έφτασαν να κλείνουν λίγο πριν το σκοτείνιασμα της μέρας, αφού δεν περίσσευαν χρήματα για κάψιμο πετρελαίου στις λάμπες.
Οι κασιώτες Γιάννης και ο Νικόλας Μαυρής αγόρασαν το βαπόρι με συνετέρους τους Ελευθεριάδη και Σιμονόφσκι. Με πολλούς κόπους, ακόμη και με δανεικά πέτυχαν ένα μεγάλο άνοιγμα, που πάλευαν από χρόνια. Πρόβλεψαν πρώτοι και επιτυχώς, την ανάγκη για πετρελεοφόρα και η "Λουκία" ήταν το πρώτο Ελληνικό πλοίο αυτού του είδους.
Οι θαλασσινές δουλειές τους άνοιξαν απότομα, με έναν πόλεμο, τον Ισπανικό εμφύλιο, που ξεκίνησε στις 20 Ιουλίου 1936.
Ένας πόλεμος ακόμη, ωστόσο πολύ διαφορετικός από τα δεδομένα της εποχής, αφού το πέρασμα της εξουσίας στα χέρια του λαού και στα συνασπισμένα κόμματα της αριστεράς, ήταν τελικά το μεγάλο πρόβλημα του κεφαλαίου και των συντηρητικών, που έβλεπαν να χάνουν μαζί με την εξουσία και όλη τη γη κάτω από τα πόδια τους.
Μέσα από τη νόμιμη διαδικασία των εκλογών, στις εκλογές της 16ης του Φλεβάρη 1936, το Λαϊκό Μέτωπο αναδείχτηκε πλειοψηφία από το λαό, κερδίζοντας 268 έδρες έναντι 205 που κέρδισαν τα δεξιά και κεντρώα κόμματα.
Το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς και το κόμμα της Δημοκρατικής Ενωσης, μπήκαν μπροστά στη κυβέρνηση. Πρωθυπουργός στην αρχή έγινε ο Μάνουελ Αθάνια (της Δημοκρατικής Αριστεράς), λίγους μήνες μετά, τον Μάιο '36, εκλέχτηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, και τη θέση του πρωθυπουργού πήρε ο Κασάρες Κιρόγκα. Τα μέτρα της κυβέρνησης δεν είχαν πρώτη προτεταιότητα το ξερίζωμα των Ισπανών φασιστών, όλων εκείνων που είχαν οργανωθεί γερά από τα προηγούμενα χρόνια. Ήδη ένας νεαρός στρατηγός, ο Φρανθίσκο Φράνκο Μπααμόντε, κάνοντας χρήση της λεγεώνας των ξένων του Μαρόκου, είχε καταπνίξει την εξέγερση στην περιοχή των Αστούριας το 1932.
Ο Ισπανικός εμφύλιος ήταν αναπόφευκτος, ξέσπασε στα μέσα του Ιουλίου 1936, κράτησε τρία μαύρα χρόνια, έφερε 1.000.000 νεκρούς, την Ισπανία στα χέρια του δικτάτορα Φράνκο και την παγκόσμια εργατική τάξη απογοητευμένη.
Από τη μια μεριά έχουμε τους Ισπανούς φασίστες, επίσημα υποστηριζόμενους από την Ιταλία του Μουσολίνι και τη Γερμανία του Χίτλερ. Πέρα από τον βαρύ οπλισμό τους έδωσαν 150 χιλιάδες Ιταλούς και 50 χιλιάδες Γερμανούς στρατιώτες. Και από την άλλη τη νόμιμα εκλεγμένη κόκκινη κυβέρνηση, να στηρίζεται από τη Σοβιετική Ένωση και τους 35.000 εθελοντές, προοδευτικούς και κομμουνιστές, που έτρεξαν από όλο το κόσμο (400 ήταν και από την Ελλάδα) και σχημάτισαν τις εθελοντικές ταξιαρχίες.
Όσο για τις υπόλοιπες χώρες, αποφάσισαν με μια κοινή, υποκριτική συμφωνία, τη "μη επέμβαση", να μείνουν ουδέτεροι και ουσιαστικά να στηρίξουν τον Φράνκο, τους εθνικιστές, τους συντηρητικούς, και τους αντικομμουνιστές αντάρτες, στους οποίους περιλαμβάνονταν και οι περισσότεροι αξιωματικοί του Ισπανικού στρατού, στο άγριο αιματοκύλισμα.
Η κοινωνία των Εθνών (ΚΤΕ) με προηγούμενες αποφάσεις της το 1935, όπως η στάση των 52 τότε χωρών-μελών στη ΚΤΕ, κατά την εισβολή του Μουσολίνι στην Αβυσσηνία (Αιθιοπία), είχε δώσει τη ξεκάθαρη, και εντελώς απρόθυμη στάση της, για όποια ενεργητική συμμετοχή.
Στον Ισπανικό εμφύλιο εμπλέκεται εντονότερα και η δική μας χώρα, πρόκειται για την παραγωγή στρατιωτικού υλικού, από το εργοστάσιο Πυριδιτοποιείου-Καλυκοποιείου, του Πρόδρομου Αθανασιάδη Μποδοσάκη. Τα χρήματα είναι πολλά, πάρα πολλά, και οι μυστικές συμφωνίες γεμίζουν με χρυσό την Ελληνική τράπεζα, όσο για το εργοστάσιο φυγγιγίων, έρχονται ολοκαίνουρια μηχανήματα από τη Γερμανία και δουλεύει μέρα-νύχτα, για να βγάλει παραγγελίες και να στείλει οπλισμό, σφαίρες στον Δημοκρατικό στρατό της Ισπανίας.
Μια εντελώς διαφορετική διαδικασία, πέρα από κλειστές πολιτικές-διπλωματικές συμφωνίες, ήταν εκείνη της μεταφοράς οπλισμού και καυσίμων, στην εμπόλεμη ζώνη.
Εκείνη την εποχή τα αδέλφια Μαυρή και η "Λουκία" τους, βρήκαν έδαφος που ήθελε πολύ τσαγανό, κάθε μπάρκο γινόταν με τη ψυχή στο στόμα, όμως με αντάλλαγμα τις λίρες, χρύσωναν όλους τους φόβους τους.
Δεν υπήρχε ουσιαστική και κλειστή συμφωνία για τη παράδοση των υλικών, η υποχρέωση του πωλητή έφτανε μέχρι τη φόρτωση των καυσίμων και των όπλων από το κατονομαζόμενο λιμάνι φόρτωσης. Αυτό σημαίνει ότι ο αγοραστής (Ισπανικός νόμιμος Δημοκρατικός στρατός ή οι φασίστες του Φράνκο) αναλάμβαναν όλα τα έξοδα, κυρίως τους κινδύνους απώλειας ή ζημίας των εμπορευμάτων στο δρόμο. Η συμφωνία για τέτοια εμπορεύματα λέγεται "Ελεύθερο επί του πλοίου" (fab) και με τέτοιους όρους ξεκίνησε από τη Κωνστάτζα της Ρουμανίας φορτωμένο πετρέλαιο το "Λουκία".
Το ατμόπλοιο είχε για πλήρωμα 24 ναυτικούς, με τον καπετάνιο και πλοιοκτήτη, τον Γιάννη Μαυρή, που είχε πάρει κοντά τη σύζυγο του Άννα και ένα από τα πέντε παιδιά τους. Μετά από μια πρώτη στάση για ανεφοδιασμό στη Πόλη διέσχισαν το Αιγαίο, πέρασαν κάτω από τη Σικελία και δίπλα από τη Μάλτα. Όλα πήγαιναν καλά, κανείς δεν ασχολήθηκε με το μικρό πετρελεοφόρο και το φορτίο του.
Τελευταία στάση το Πορτ-Βάντρ στη Γαλλία, είχαν πια καταπιεί τόσα μίλια, βιάζονταν να παραδώσουν και να ολοκληρώσουν την αποστολή τους.
Νύχτα, λίγο πριν το χάραμα, 4 Μάρτη 1937, μάζεψαν τους κάβους και τράβηξαν αθόρυβα προς τα κάτω, έμπαιναν μέσα στη φωτιά, έπρεπε να αποφύγουν τα Γερμανικά καταδιωκτικά σκάφη που περιπολούσαν, και να ξεφορτώσουν στη Βαρκελώνη το εμπόρευμα, τους 3μιση χιλιάδες τόνους βενζίνης για αεροπλάνα.
Ο Κασιώτης ναύτης Γιάννης Κανελίτσας, δεν μπορεί να ησυχάσει, ο καπετάνιος υποφέρει από μια διαολεμένη ωτίτιδα και άφησε για λίγο τη γέφυρα, κατέβηκε στη καμπίνα, να προετοιμαστεί για την είσοδο στο λιμάνι.
Ο καιρός δεν είναι καλός, ίσως είναι καλύτερα, τέτοιες στιγμές ταιριάζει η άγρια θάλασσα, που μπορεί να κρύψει πολύ περισσότερα, από ότι η νηνεμία και η γαλήνη.
Οι μηχανές του ατμόπλοιου ίσα που είχαν ανάψει, οι θερμαστές δούλευαν μόλις επτά ώρες, και είχαν προσεγγίσει 6 μίλια έξω από το λιμάνι της βαρκελώνης, όταν από το μπροστινό τμήμα του πλοίου ακούστηκε ένας δυνατός υπόκωφος θόρυβος που συνοδεύτηκε με ένα γερό τράνταγμα. Οι 24 ναυτικοί ξεπετάχτηκαν, αστραπιαία η "Λουκία" άρπαξε φωτιά, βογγούσε και πύρινες φλόγες έβγαιναν από μικρά και μεγάλα ανοίγματα του καταστώματος. Ακολούθησαν τρεις τρομερές εκρήξεις, που έσπασαν το πλοίο σε κομμάτια, ενώ οι ναυτικοί δεν προλάβαιναν ούτε να φορέσουν σωσίβιο, έπεφταν στη πύρινη θάλασσα για να σωθούν.
Μόνο ένας ναύτης κατάφερε να γλυτώσει από τη μανία ετούτης της καυτής μίξης, θάλασσας και βενζίνης. Ο Γιάννης Κανελίτσας, που μέσα στον πανικό διάλεξε να κάνει μια βουτιά από την αντίθετη πλευρά των ανέμων, έτσι δεν κυκλώθηκε από τη φωτιά, πάλεψε με τα κύματα, ξέφυγε και τραυματισμένος γλύτωσε τη ζωή του. Σύμφωνα με τη δική του, μοναδική μαρτυρία, ο πλοίαρχος Γιάννης Μαυρής, δεν πρόλαβε να βγει από τη καμπίνα του, ο Συριανός Θωμάς Μπέσης (υποπλοίαχος), και ο Κασιώτης Δημήτρης Μελέτης (ανθυποπλοίαρχος), δεν έφυγαν από τη γέφυρα του πλοίου, προτίμησαν να μείνουν πάνω και να χαθούν μαζί με τη "Λουκία".
Το κομματιασμένο πλοίο άρχισε να ξερνά από τα σωθικά του τα καύσιμα και να βυθίζεται, η πύρινη λάβα άρχισε να χορεύει πάνω στη θάλασσα, μόνο η κόλαση θα μπορούσε να είναι κάπως έτσι, κι αυτή σίγουρα δεν θα ήταν τόσο άγρια.
Ένας κύκλος με τους Έλληνες ναυτικούς και τα κομμάτια της "Λουκίας", όλα να σιγοψήνονται να βράζουν από τη θερμοκρασία και τελικά να γίνονται στάχτη, λίγα μόλις μίλια από τη Ισπανική στεριά, ενώ μερικά ψαροκάϊκα παρακολουθούσαν από απόσταση, ανήμπορα να προσφέρουν βοήθεια.
Η μαρτυρία του επιζώντα ναύτη κάνει ακόμη πιο τραγική την ιστορία, ο γιός του καπετάν-Γιάννη αρρώστησε λίγο μετά την αναχώρηση από τη Κωνστάτζα, ο πυρετός δεν υποχωρούσε. Έτσι η σύζυγος του Μαυρή, η Άννα, αναγκάστηκε να αποβιβαστεί βιαστικά, μαζί με τον άρρωστο γιο στην Κωνσταντινούπολη. Να που μια αρρώστια μπορεί να είναι και τύχη!
Σύμφωνα με εκτενές ρεπορτάζ της 15/3/1937, στο περιοδικό "Ναυτικά Χρονικά", στο πλοίο "Λουκία" επιβιβάστηκε και ένας Ρουμάνος γιατρός, που παρέμεινε εν πλώ για να φροντίσει τον άρρωστο καπετάνιο. Το όνομα του παραμένει άγνωστο ακόμη και σήμερα, μοναδικό στοιχείο, σύμφωνα με το δημοσίευμα, ότι πρόκειται για "ένα γιατρό οικογενειάρχη, που είχε έξι παιδιά"!
Η ιστορία του πετρελαιοφόρου πνίγηκε μέσα στη ματωμένη δίνη του Ισπανικού εμφυλίου, που μοιάζει με προάγγελο του 2ου παγκοσμίου πολέμου, αφού ο νικητής Φράνκο και οι "φίλοι του", ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ, λίγα χρόνια αργότερα διεκδίκησαν όλο το κόσμο.
Το πλήρωμα της τραγικής "Λουκίας"
Μοναδικός ζωντανός, ναύτης Γ. Χ. Κανελίτσας (Κάσος)
Οι χαμένοι:
1.Ιωάννης Μαυρής πλοίαρχος (Κάσος),
2. Θωμάς Μπέτσης υποπλοίαχος, (Σύρος)
3. Δημήτρης Μελέτης ανθυποπλοίαρχος, (Κάσος)
4. Βαγγέλης Κωνσταντίνου Α' μηχανικός (Κάσος)
5. Ιωάννης Παπαμανώλης Β΄μηχανικός (Κάσος)
6. Αλ. Μπουρέλος Γ μηχανικός (Πειραιάς),
7. Ρήμα Ζαχαράτου Θαλαμηπόλος (Αθήνα),
8. Αλέκος Ζαχαράτος θαλαμηπόλος (Αθήνα),
9. Αρ. Τζούμας ναύτης (Κωνσταντινούπολη),
10. Ιασίμης Ιασιμάκης, (Αγία Κυριακή), ναύτης,
11. Αν. Κουτσουμπής ασυρματιστής (Θεσσαλονίκη),
12. Κων. Καλαφάτης θερμαστής (Ψαρά),
13. Νικ. Σαράντος μάγειρας (Αμοργό),
14. Πέτρος Κλής ναύκληρος (Πειραιάς),
15. Κυρ. Λαιμός ναύτης (Σαλαμίνα),
16. Θεοδ. Νησιώτης ναύτης (Αθήνα),
17. Νικ. Μαύρος ναύτης (Αμοργός),
18. Α. Πρίγκος Θερμαστής (Πειραιάς),
19. Οδ. Κουτσουμπάς Θερμαστής (Θεσσαλονίκη),
20. Παν. Κελαϊδίτης θερμαστής (Χαλκίδα),
21. Πέτρος Μπιλακάκης θερμαστής, (Τραγιού),
22. Αδ. Ρωμάκης ναύτης (Κάλαμος),
Πηγές
Περιοδικό "Ναυτικά Χρονικά", 15/3/1937
"Κασιώτες Καραβοκύρηδες στον 19ο και 20ο αιώνα" Αθήνα 1990
Μίνος Δ. Κομνηνός ,
"Προφασισμός, Εκφασισμός, Ψευδοφασισμός
ΕΛΛΑΔΑ, ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ ΙΣΠΑΝΙΑ ΣΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ".
Δημήτρης Φιλιππής,
Εφημ. "Δωδεκανησιακή Αυγή", 15/3/1937, εκδ. Μιλτ. Παπαμανώλης.
Προφορική μαρτυρία του συγγραφέα κ. Μιχάλη Σκουλιού.
