Του Λευτέρη Πλακίδα *
Όταν χαρακτηρίζουμε ένα χωράφι άγονο, κάτι που είναι πολύ σπάνιο στην Ελλάδα, σημαίνει ότι δε μπορεί να καλλιεργήσουμε τίποτα, γιατί το έδαφος του μας δυσκολεύει. Άγονη γραμμή είναι μια έννοια που τη χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάτι έχει πολλές δυσκολίες.
Αυτήν την ονομασία έχουν μια σειρά από νησιά στο Αιγαίο πέλαγος. Είναι τόσο όμορφα ειδικά το καλοκαίρι με τα άσπρα σπίτια και τα γαλάζια παραθυρόφυλλα, με τους ασβεστομένους τοίχους και τους καταπράσινους βασιλικούς που ευωδιάζουν παντού. Αλλά για να φθάσεις σε αυτά τα νησιά πρέπει να έχεις πολύ υπομονή, γιατί τα καράβια δεν ταξιδεύουν πάντα επειδή πολλές φορές έχει αέρα, αλλά και δεν έχει και καθημερινά δρομολόγια.
Λίγοι ενδιαφέρονται για αυτά τα νησιά εννιά μήνες το χρόνο. Πολλές φορές ούτε καν οι ίδιοι που ζουν σε αυτά. Γιατί δε μπορούν να κάνουν και πολλά πράγματα για να τραβήξουν την προσοχή μας. Ούτε να κλείσουν τους δρόμους μπορούν, αφού δεν έχουν, ούτε να κατεβάσουν το γενικό αφού από αλλού ξεκινάνε όλα αυτά. Έτσι έχουν μείνει να περιμένουν να έρθει το καλοκαίρι.
Τα παιδιά βέβαια περνάνε καλύτερα από τους μεγάλους. Όταν είναι πάνω από 30 ή 40 στο σχολείο. Γιατί υπάρχουν και νησιά που έχουν το πολύ 10 μαθητές.
Σ΄ αυτήν την άγονη γραμμή με τα πολλά γραφικά νησιά, μία ομάδα καλλιτεχνών αποφάσισε μέσα στο χειμώνα να μοιραστεί με τους ντόπιους τα προβλήματα τους και να προσφέρει μια νότα πολιτισμού και μία διαφορετική αισθητική.
Τους καλοκαιρινούς μήνες όλοι απολαμβάνουν ωραίες παραλίες, φρέσκο ψάρι, ησυχία και το ζεστό και λαμπερό φως του Αιγαίου. Δε θα ζήσουν ποτέ όμως αυτό που ένοιωσαν όσοι συμμετείχαν στο πρόγραμμα «Άγονη Γραμμή, Γόνιμη» που διοργανώνει η Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση «Διάδραση» και υποστηρίζουν οικονομικά ως χορηγοί, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, η Wind, η Interamerican και η Blue Star Ferries.
Η ομάδα που ταξιδεύει με τις δύσκολες συνθήκες που υπάρχουν το χειμώνα στα νησιά του Αιγαίου προσφέρει πολιτισμό και ερεθίσματα στα νέα παιδιά, τα οποία από την πλευρά τους εντυπωσιάζουν τους καλλιτέχνες με τη δίψα τους για μάθηση και για την πελώρια λαχτάρα τους για επαφή με κάτι διαφορετικό από όσα τους δίνει το αναλυτικό πρόγραμμα της εκπαίδευσης.
Η ιδέα υλοποιείται σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση και τους διευθυντές των σχολείων.
Στο τριήμερο που παραμένει η ομάδα σε κάθε νησί πηγαίνει πρωί και απόγευμα στις σχολικές αίθουσες και τα παιδιά ανάλογα με τις επιθυμίες τους, μπορούν να μάθουν κατασκευή κούκλας, να παίξουν κρουστά, να κάνουν ακροβατικά, να χορέψουν σύγχρονους χορούς και να βγάλουν φωτογραφίες και βίντεο. Επίσης γίνεται και μία συναυλία για τους μεγάλους όπου πριν την έναρξη της όλες οι ομάδες των παιδιών που συμμετείχαν στα σεμινάρια παρουσιάζουν όσα έχουν μάθει.
Η ιδέα του προγράμματος ανήκει στον Στέφανο Νόλλα που έχει και την ευθύνη της υλοποίησης του στο δίμηνο που διαρκεί. Από αρχές Φεβρουαρίου μέχρι μέσα Απριλίου. Φέτος είναι η δεύτερη χρονιά που πραγματοποιείται και σημαντικό ρόλο έχουν παίξει οι χορηγοί όπως τονίζει και ο εμπνευστής του προγράμματος, που χωρίς την οικονομική τους υποστήριξη θα ήταν αδύνατη η υλοποίηση του.
Οι περισσότεροι κάτοικοι στα νησιά σπάνια βλέπουν πολιτιστικές εκδηλώσεις τους υπόλοιπους εννιά μήνες του χρόνου. Το δε καλοκαίρι δεν είναι πάντα ίδιο για όλα τα νησιά. Αυτό όμως που είναι το πιο σημαντικό και κοινωνικά επωφελές είναι το κέρδος των μαθητών από αυτό το πρόγραμμα. Με βιωματικό τρόπο μαθαίνουν πράγματα που δεν υπάρχει από αλλού δυνατότητα να τα γνωρίσουν. Δέχονται πρωτόγνωρα ερεθίσματα γιατί οι μόνες πληροφορίες που έχουν είναι η τηλεόραση και η διδακτέα ύλη.
Στα νησιά της άγονης γραμμής όπως είναι η Κάσος οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνται με το ψάρεμα, την κτηνοτροφία και το καλοκαίρι με τον τουρισμό. Το οικογενειακό περιβάλλον δε μπορεί να προσφέρει πολλές διεξόδους και κίνητρα για κάτι διαφορετικό. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του Δημήτρη Παπακανάκη που πηγαίνει στην Ά Λυκείου παρόλο που είναι 17 χρονών γιατί έχει μείνει δύο χρόνια στάσιμος επειδή δεν του αρέσουν τα μαθηματικά και η φυσική και δε διαβάζει για να περάσει την τάξη, αλλά έχει φοβερή όρεξη για μάθηση όταν κάτι του αρέσει και όταν τον εμπνέουν, όπως τονίζει ο ίδιος.
Στα σεμινάρια φωτογραφίας ήταν από τους πρώτους που δήλωσε συμμετοχή και έμαθε πολύ γρήγορα όπως σημείωσε με έμφαση η φωτογράφος Μυρτώ Αποστολίδου. «Είναι ταλέντο» συμπλήρωσε η εισηγήτρια από την ομάδα της Διάδρασης και «μου έκανε εντύπωση και η άνεση που είχε με το κάδρο αλλά και με το χειρισμό της βιντεοκάμερας.
Ο νεαρός την τρίτη μέρα παρόλο που ήταν Σάββατο, δε συμμετείχε στο σεμινάριο γιατί έφυγε από τις πέντε το πρωί για να πάει να βοηθήσει στο ψάρεμα τον πατέρα του.
Ένα άλλο παιδί συνομήλικο με τον Δημήτρη, ο Ανδρέας Μαστρανδρέας συμμετείχε στα κρουστά για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά και όνειρο του είναι να εξελίξει όσα έμαθε στα σεμινάρια όταν με το καλό περάσει στις πανελλήνιες (θέλει να σπουδάσει πληροφορική) και μετακινηθεί στην Αθήνα.
Στην Κάσο έχει τριτάξιο δημοτικό και οι μαθητές δεν είναι πάντα εύκολο να συμβαδίζουν με τους μαθητές που πηγαίνουν σε εξατάξιο. Υπάρχουν όμως πολλά χαρισματικά παιδιά με φοβερή αντιληπτική ικανότητα που εντυπωσίασαν και το Στάθη Μακρόπουλο που τους έμαθε κατασκευή κούκλας και το Χριστόφορο Μακατσώρη που τους έκανε ακροβατικά. «Είχε παιδιά που μέσα σε δύο μέρες είχαν μάθει να φτιάχνουν κούκλες με χαρτί και κόλα και απλά υλικά και αν υπήρχε κάποιος να το συνεχίσει θα το προχωρούσαν περισσότερο» επισημαίνει ο Στάθης, ενώ ο Χριστόφορος εντόπισε παιδιά που ο σωματότυπος τους είναι ιδανικός για κάποια αθλήματα όπως γυμναστική, στίβος, μπάσκετ και βόλει.
Στην τρίτη μέρα στην Κάσο υπήρχε συναυλία με τους μουσικούς (Αντώνης Φραγκάκης λύρα, Δημήτρης Σιδερής λαούτο και Φάνης Καρούσος σαντούρι) να παίζουν νησιώτικους ρυθμούς από την Κάσο και την Κρήτη και από όλα τα Δωδεκάνησα. Πριν από τους μεγάλους ο Λευτέρης Γρηγορίου που έκανε το σεμινάριο κρουστών παρουσίασε στους έκπληκτους γονείς και φίλους των παιδιών, ένα εικοσάλεπτο πρόγραμμα που ετοίμασε με τους 15 νεαρούς μαθητές που συμμετείχαν στο σεμινάριο κρουστών. Ήταν μία ακόμη απόδειξη ότι τα παιδιά δεν είναι αδιάφορα και ανόρεχτα για γνώση. Μετά ακολούθησε μία προβολή σλάιντς με φωτογραφίες που τράβηξαν τα παιδιά και έγραψαν μάλιστα και ένα σενάριο. Ένα μικρό ντοκιμαντέρ που είχε και μηνύματα για το περιβάλλον (η χωματερή δίπλα στο χωριό) και το επιμελήθηκε η Μυρτώ Αποστολίδου.
Στην Αστυπάλαια πάλι είχαμε στο σεμινάριο κατασκευής κούκλας μαθητές δημοτικού όπως η 8χρονη Βιργινία και η συνομήλικη της Ζαμπέτα που δεν είχαν ξαναδεί ή ακούσει ποτέ για κουκλοθέατρο και μέσα σε δύο μέρες είχαν φτιάξει τις δικές τους κούκλες. Αλλά και ο 12χρονος Γιώργος που στα μαθήματα δεν τα πηγαίνει καλά, αλλά έχει ακόρεστη δίψα για νέα πράγματα παρακολουθούσε ταυτόχρονα δύο σεμινάρια. Η Βούλα Καρακίτσιου και η Βαγγελιώ Νικηφόρου που έκαναν το σεμινάριο στην Αστυπάλαια ενθουσιάστηκαν με τη λαχτάρα όλων των παιδιών να μάθουν να κατασκευάζουν, αλλά και να εμψυχώνουν τις κούκλες δημιουργώντας ευφάνταστες ιστορίες. Πολλές ιδέες παίρνουν και οι δάσκαλοι του δημοτικού όπως η 27χρονη Ρούλα που σημείωσε με έμφαση ότι πολλά από όσα έμαθε θα τα εφαρμόσει στη διάρκεια της χρονιάς. Αλλά και για τους καθηγητές του Γυμνασίου είναι μία πολύ καλή αφορμή για ν΄ ανακαλύψουν δεξιότητες των μαθητών τους, που δε μπορούν να τις φανταστούν γιατί τους έχουν συνηθίσει μόνο στη διαδικασία των μαθημάτων. Ο Τάσος ο μαθηματικός της Αστυπάλαιας πέρασε όλο το τριήμερο στα σεμινάρια παρακολουθώντας τα μαθήματα κρουστών, αλλά και παρατηρώντας τα υπόλοιπα και βλέποντας τα παιδιά να χαίρονται που διδάσκονταν κάτι διαφορετικό.
Με βιωματικό τρόπο και με παιχνίδι μαθαίνουν πολύ γρήγορα και φανερώνουν για μία ακόμη φορά ότι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα θέλει ευελιξία και προσαρμογή ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στη κάθε περιοχή. Δεν είναι τυχαίο ότι στην επαφή με τους μαθητές σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων, οι καλλιτέχνες που επιμελούνται των σεμιναρίων εντόπισαν πολλά ταλέντα. Παιδιά με αντιληπτική ικανότητα, με λαχτάρα για μάθηση, με διείσδυση στο αντικείμενο παρόλο που τα περισσότερα πρώτη φορά έρχονταν σε επαφή με όλα αυτά.
Τεράστιο λοιπόν το κέρδος για τους μαθητές, αλλά και για τους δασκάλους που θα μπορούν όσοι τουλάχιστον το επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν και άλλες μεθόδους διδασκαλίας, πέρα από τις παραδοσιακές. Αλλά και για τους γονείς και γενικότερα για τους ενήλικες είναι μία εξαιρετική ευκαιρία μέσα στο χειμώνα να έρθουν σε επαφή με πολιτιστικά δρώμενα που τα έχουν πολύ μεγαλύτερη ανάγκη από ότι το καλοκαίρι που δεν προλαβαίνουν και να έχει κάτι να το παρακολουθήσουν γιατί ασχολούνται με τον τουρισμό.
* Ο Λευτέρης Πλακίδας είναι δημοσιογράφος,Μέλος του ΠΣΑΤ (Πανελλήνιος Σύλλογος Αθλητικών Συντακτών), της ΕΣΗΕΜ-Θ (Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας - Θράκης), της Παγκόσμιας Ένωσης Αθλητικών Συντακτών και της Διεθνούς Ένωσης Δημοσιογράφων.
