Toυ Μανώλη Δημελλά
Πριν λίγες βδομάδες, στο λαογραφικό συνέδριο Καρπάθου, ο Κασιώτης, καθηγητής μαθηματικών, Γιώργης Μπαραλής, παρουσίασε ένα σημαντικό και εξαιρετικά επίκαιρο θέμα:
“Την λαϊκή φαρμακολογία στην Κάσο”.
Ο Γιώργος, ακόμα το δουλεύει, το πολεμά, μαζί με την φαρμακοποιό Ιωάννα Σταύρου. Μα δεν θα γινόταν, όπως ο ίδιος, περιγράφει με πάθος, να γίνεται συνέδριο στη Κάρπαθο και να μην φέρει κάτι από τη αδελφή της, την Κάσο.
Από τη μια, οι γραπτές αναφορές, από την άλλη οι μαρτυρίες, οι προφορικές παραδόσεις, ακόμη και σήμερα, αποτελούν τα μικρά μυστικά της καθημερινότητας, και όχι άοσμες λαογραφικές κουβέντες, μιας άλλης, ξεχασμένης εποχής.
Το θέμα σε κέρδιζε από μόνο του, κυρίως γιατί σε τούτες, τις δικές μας μέρες, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι, στρέφονται στη φύση, σε εκείνα που χαρίζει απλώχερα, μπορεί να θεραπεύει ή τουλάχιστον να μας προσφέρει δράση, αρμονία και γαλήνη, δίχως ανταλλάγματα.
Ο Κασιώτης μαθηματικός, Γιώργος Μπαραλής, ξεκινά να πλέκει την ιστορία από την εποχή που έζησε στη Κάσο ο περίφημος μοναχός Χριστόφορος.
Όπως φαίνεται σε άρθρο του παπά Βασίλη Μαντινάου, στο περιοδικό “Κασσιωτικός παλμός”, αυτός ο πανούργος καλόγερος, ασκήτευσε στην Μονή του Αγίου Μάμα και μέχρι την εμφάνιση του πρώτου “γιατρουλάκου”, όπως έλεγε, του Αντώνη Σοφού, γύρω στα 1880, ήταν ο θεραπευτής πάνω στο νησί.
Μάζευε βότανα από τα βουνά μαζί με το Καρελά, τον πρώτο φαρμακοποιό του τόπου, τα ξέραιναν και τα φύλαγαν στη μονή, μάλιστα είχε μετατρέψει τον Άγιο Μάμα σε ένα ιδιαίτερο θεραπευτήριο, με πολλούς ταλαιπωρημένους Κασιώτες να βρίσκουν εκεί τη γιατρειά τους. Χόρτα, άγρια, άγνωστα στα δικά μας μάτια, μετατρέπονταν σε αλοιφές ή χρησίμευαν σαν αφεψήματα και μέσα από μια λαϊκή θεραπευτική, έφταναν στις θεραπείες, τις ιάσεις, που θυμίζουν έντονα την ομοιοπαθητική. Σήμερα ολοένα και κερδίζει έδαφος, απέναντι στη παραδοσιακή ιατρική, που δείχνει πια παραφορτωμένη, παραδομένη, στη χημεία και τις βιομηχανίες που προτάσσουν μόνο το χρήμα, το οικονομικό κέρδος.
“Αν βράσεις ακανούς (άγρια χόρτα με αγκάθια), θα νιώσεις ανακούφιση από στομαχικές διαταραχές, θαυματουργή είναι και η κινομαλά (φασκομηλιά).” Είναι μερικές από τις προφορικές παραδόσεις, που μας περιγράφει ο Κασιώτης μαθηματικός και ενώ στην πανεπιστημιακή του καθημερινότητα, μελετά την προοπτική στην Ελληνική γεωμετρία, αλλά και τη γραφή των αριθμών στο Ιωνικό αλφαβητικό σύστημα, η αγάπη του για το νησί του, τη Κάσο, είναι τέτοια που καταφέρνει να διασταυρώσει και να παντρέψει με επιτυχία, το παρελθόν με το μέλλον, ακριβώς πάνω στο παρόν μας.
Αυτή τη σύμπτωση, που επιτυγχάνει ο παθιασμένος Κασιώτης, Γιώργος Μπαραλής, συναντάς αν χασομερήσεις λίγο στην Κάρπαθο.
Αλήθεια ξέρεις πότε, αλλά και που, βγαίνει το καλό ροϊκιο; γνωρίζεις από που θα κόψεις κάπαρη; η ξακουστή κινομαλά, αλήθεια πότε μαζεύεται; μα ρίγανη έχει το νησί;
Αν σταθείς και “κλέψεις” ένα διάλογο στο καφενείο ή αν ρωτήσεις με θάρρος έναν λίγο μεγαλύτερο, θα έχεις με μιας, όλες τις απαντήσεις.
Ένας φίλος, σπουδαίος τεχνίτης, μάστορας του ξύλου, είναι το προσωπικό παράδειγμα.
Ο Μανώλης Σαμιώτης, ανεβαίνει κα κατεβαίνει τα βουνά, περπατά και αναζητά το διαφορετικό, το ιδιαίτερο βότανο, το ξεχωριστό χόρτο, εκείνο που διάβασε ή άκουσε, πως έχει πιθανότητες να θεραπεύσει, βοηθά ή έχει κάποια, ιδιαίτερη χρήση. Το μαζεύει και κάνει μόνος του, στο σπιτάκι του κήπου, εκεί στην άκρη, στα κρυφά, σαν αλχημιστής, ένα σωρό περίεργες δοκιμές.
Αν και μετάναστης στην Αυστραλία, δεν “κάθισε στα αυγά του”, όσο δούλευε, πελεκούσε ξύλα και τα έκανε ανθρώπινα κομμάτια, σπίτια και χρηστικά αντικείμενα, άλλο τόσο μελετούσε τη χλωρίδα στον ξένο τόπο. Έφερε και φύτεψε σπάνιους σπόρους, παράξενα φυτά στο κήπο του, Μάγκο, Κάσιους μα και άγρια φρούτα, ιδιότροπα, άγνωστα δέντρα, από εκείνα που δεν μιλούν την Καρπάθικη ντοπιολαλιά. Παλεύει να τα μεγαλώσει, αλλά δεν αφήνει και το σπάνιο, Καρπάθικο θησαυρό να πάει χαμένος.
Καλπάζουμε με γοργούς ρυθμούς, σε μια εποχή που θυμίζει την ταινία “Μάτριξ”, ήδη τα νέα υβρίδια, απαγορεύεται πια να ξαναφυτευτούν, δεν είναι μόνο τα δικαιώματα της πατέντας, το λεγόμενο "Codex Alimentarius" από τις εταιρίες, είναι πιο πιθανή
η μόλυνση του εδάφους, από αυτούς τους νέους υβριδικούς σπόρους.
Μπορεί τα γιατροσόφια του περασμένου αιώνα, να μοιάζουν με αστεία κομπογιανίτικα κόλπα, να προκαλεί γέλιο, ο σοβαρός χρησμός του γιατρού στις Μενετές, μόλις το 1920, που έδινε ελπίδες στην ασθενή με τύφο, λέγοντας πως αν δεν σκούξει, μέσα σε τρείς νύχτες μια περαστική κουκουβάγια, ο άρρωστος θα τα καταφέρει και θα γιατρευτεί.
Όμως και τα σημερινά δεν πάνε πίσω, χημεία και φαρμακολογία μέσα από μια μαζική, βιομηχανική αντίληψη κονόμας, ανέθρεψε και θέριεψε ένα λανθασμένο σύστημα, μόνο για λίγους και εκλεκτούς.
Άνθρωποι όπως ο Κασιώτης Γιώργος Μπαραλής ή ο Καρπάθιος Μανώλης Σαμιώτης, φωτίζουν δρόμους, που μπορεί να είναι ξεχασμένοι, ευτυχώς όμως δεν έχουν σβήσει τα χνάρια τους, ούτε αποτελούν μουσειακά εκθέματα, για να μπούν σε βιτρίνες και να κόβουμε εισιτήρια σε περαστικούς τουρίστες.
Λίγα χρόνια πίσω, πίναμε στο νησί την παγωμένη Κίνο (Κινομαλά), εκείνο το παράξενο αναψυκτικό του Πουζουκάκη, που είχε σαν βάση τη μαζεμένη Καρπάθικη φασκομηλιά, αλήθεια, μήπως πλησιάζουν τα χρόνια που θα πάρουμε, έστω και παράνομα, τα βουνά;
