"Η Κάσος είν' μικρό νησί στο νότιο Αιγαίο,
πρώτη στο γλέντι, στο χορό, στο χάρτη τελευταίο".
Μ' αυτό και άλλα παρόμοια δίστιχα και αυτοσχέδιες μαντινάδες οριοθετούν οι Κασιώτες λυράρηδες και τραγουδιστάδες την ιδιαίτερη πατρίδα τους στον τόπο και το χρόνο. Γιατί, πράγματι, η Κάσος μοιάζει μ' ένα μικρό καράβι που ταξιδεύει στην άκρη τού νοτιοανατολικού Αιγαίου, ανάμεσα στην Κρήτη και την Κάρπαθο, παλεύοντας με τις αφρισμένες κορφές τών κυμάτων τού ανατολικού Κρητικού, τού Καρπάθιου και τού Λιβυκού πελάγους. Με έκταση 64 τετραγωνικά χιλιόμετρα και 900 περίπου ψυχές να την κατοικούν το χειμώνα, η Κάσος, όπως και τα άλλα μικρά ακριτικά νησιά τού ανατολικού Αιγαίου, αντιστέκεται σε πείσμα τών καιρών, τής Κρατικής αδιαφορίας και τής ανίατης ιστορικής αμνησίας επίορκων πολιτικών, ζώντας με τα ήθη και τις παραδόσεις της.
Η Κάσος δεν έμεινε αμέτοχη όταν άναψε η φλόγα τού απελευθερωτικού αγώνα. Την εποχή εκείνη ζούσαν στο νησί, και ευημερούσαν, περί τις 12.000 ψυχές, ενώ ο κασιώτικος στόλος αριθμούσε περί τα 100 πλοία! Η Κάσος απολάμβανε αρκετών προνομίων και κατέβαλε στούς Τούρκους μόνο φόρους. Στο νησί υπήρχε ένας μόνο Τούρκος αξιωματούχος, με βαθμό μουδίρου. Τη διοίκηση στην Κάσο ασκούσε η δημογεροντία, που είχε την έδρα της στον οικισμό τής Αγίας Μαρίνας. Πολλοί Κασιώτες καραβοκύρηδες, όταν ξέσπασε η Επανάσταση, μετέτρεψαν τα καίκια τους σε πολεμικά, με δικά τους χρήματα, και άρχισαν να δημιουργούν πολλά προβλήματα στα πλοία τών Αγγλων, τών Γάλλων, αλλά και τών Τούρκων, συνδράμοντας έτσι πότε στην εδραίωση τής επανάστασης στην Πελοπόνησο και πότε στον αγώνα τών Κρητικών, οι οποίοι πολεμούσαν να πάρουν πίσω τα παρμένα από τούς Τούρκους κάστρα τους. Αυτές οι επιθέσεις απέφεραν πολλά λάφυρα και οπλισμό στούς Κασιώτες, εξόργισαν όμως συγχρόνως τούς Τούρκους και τούς Αιγυπτίους συμμάχους τους, ιδίως μετά την τολμηρή επίθεση τεσσάρων Κασιώτικων πλοίων μέσα στο λιμάνι τής Νταμιέττας (κοντά στην Αλεξάνδρεια τής Αιγύπτου).
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα απ' την αρχή και ας υποθέσουμε ότι καταφέρατε να φτάσετε στην Κάσο με το φουσκωτό σας σκάφος και όχι με το πλοίο τής άγονης γραμμής ή το ελικοφόρο ATR τής Ολυμπιακής. Πρώτο μέλημα τού κάθε υποψιασμένου και υπεύθυνου κυβερνήτη είναι να βρει ένα ασφαλές αγκυροβόλιο. Πολύ περισσότερο αν σκοπεύει να διανυκτερεύσει στο σκάφος του. Η Κάσος ήταν ανέκαθεν αλίμενη, αλλά τελευταία υπάρχουν κάποιες ελπίδες ότι το "καινούργιο" λιμάνι της, το οποίο έχει αρχίσει να κατασκευάζεται από τις αρχές τής δεκαετίας τού '80, θα παραδοθεί σύντομα με την ολοκλήρωση τού προσήνεμου μώλου που θα το προστατεύσει από τη Γρεγοτραμουντάνα. Ενα σύγχρονο "γεφύρι τής Αρτας", στο σώμα τού οποίου "ασέλγησαν" τρεις τεχνικές εταιρείες, ένας Θεός μόνο ξέρει πόσοι εργολάβοι και παρατρεχάμενοι, και πέντε έξι κυβερνήσεις! Στη λεκάνη που σχηματίζουν τα μπλόκα τού νέου προβλήτα, έχει Η πρωτεύουσα τής Κάσου Φρυ, και το καινούργιο λιμάνι.δημιουργηθεί μια "μαρίνα" η οποία παρέχει ασφαλή σχετικώς παραμονή κατά την διάρκεια τών μελτεμιών, μιας και ο Μαίστρος μονοπωλεί σ' αυτή την περιοχή τού Αιγαίου την αγάπη τού Αίολου. Ο βυθός δεν κρατάει πολύ καλά και τα μελτέμια δεν συγχωρούν λάθη. Γι' αυτό φροντίστε να αγκυροβολήσετε εκθέτοντας την πλώρη ή την πρύμη τού σκάφους σας στο βοριά (βορεινός ντόκος) ή, εφ' όσον υπάρχει ελεύθερος χώρος, δέστε πλάγια. Αποφύγετε να δέσετε στο ντόκο που είναι απέναντι από το καμπαναριό τού Αη Σπυρίδωνα (ανατολικός) γιατί αν ο καιρός δυναμώσει κατά τη διάρκεια τής νύχτας, ενδέχεται να ξεσύρει η άγκυρα και να μη μπορέσετε να κοιμηθείτε από το κούνημα.
Υπάρχει βεβαίως και το γραφικό λιμανάκι τής Μπούκας, κάτι σαν τη Ντάπια τών Σπετσών, το οποίο όμως έχουν "αγκαζάρει" οι ντόπιοι με τις βάρκες και τα ψαροκάϊκά τους. Ιδίως δε κατά τη διάρκεια τού Ιουλίου και τού Αυγούστου είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα υπάρχει χώρος να στριμωχτεί και να δέσει ένα φουσκωτό μεγαλύτερο από 3,5 - 4 μέτρα. Η είσοδός του είναι αρκετά στενή και θα πρέπει να είσαστε πολύ προσεκτικοί αν επιχειρήσετε να μπείτε εκεί με ένα μεγάλο σχετικώς rib. Δεν θα σάς το συνιστούσα πάντως γιατί, εκτός τών άλλων, τα νερά είναι σχετικώς ρηχά και ο βυθός σπαρμένος με άγκυρες, που έχουν κάτσει η μια πάνω στην άλλη και έχουν μπλεχτεί σαν το μαλλί τής γριάς! Δέστε λοιπόν στη καινούργια "μαρίνα" ή στον Εμπορειό, το παλιό λιμάνι τού νησιού, που απέχει απ' το Φρυ περί τα 500 μέτρα, και απολαύστε τη διαδρομή τής επιστροφής περπατώντας.
Το νερό που παρέχεται από τις βρύσες τής "μαρίνας", και γενικώς το νερό τού δικτύου που παρέχεται στο νησί από τις γεωτρήσεις, δεν σάς συνιστώ να το πίνετε. Μπορείτε βεβαίως, αν και "σκληρό", να το χρησιμοποιήσετε για τις υπόλοιπες χρήσεις, προσέχοντας πάντως να μη το σπαταλάτε άσκοπα. Μπορεί εσείς να μείνετε λίγες μόνο ημέρες, κάποιοι όμως ζουν μόνιμα στην Κάσο και μπορεί να το στερηθούν όταν εσείς αποχωρήσετε. Κάτι που θα ήθελα επίσης να σάς πω, προτού φύγουμε από τη "μαρίνα", είναι ότι σε απόσταση "βολής" γύρω από το καφε-μπαρ "Μουράγιο" υπάρχει Το μαντάρισμα τών διχτύων θέλει υπομονή.δυνατότητα σύνδεσης με ασύρματο δίκτυο internet! Προσφορά τού ενός εκ τών ιδιοκτητών Νίκου Ζαχάρη, ο οποίος διαθέτει ευρύτητα πνεύματος και είναι αρκετά "προωθημένος" για τα μέτρα ενός μικρού ακριτικού νησιού, όπως είναι η Κάσος. Ο Νίκος έχει μάλιστα τοποθετήσει web camera, η οποία "βλέπει" διαρκώς το λιμάνι τού νησιού και μεταδίδει εικόνα στούς ξενιτεμένους Κασιώτες μέσω τού διαδικτύου! Μπορείτε έτσι, εφ' όσον έχετε μαζί σας ένα lap top, να απολαύσετε τον καφέ σας, λαμβάνοντας τα ηλεκτρονικά σας μηνύματα ή παρακολουθώντας... το αγαπημένο σας forum! Μπορείτε βεβαίως να επιλέξετε ένα από τα άλλα δύο internet cafe που υπάρχουν στο Φρυ, αν δεν σάς αρέσει το ασύρματο δίκτυο...
Η ατμόσφαιρα και οι ρυθμοί που επικρατούν στο Φρυ, πρωτεύουσα και λιμάνι τής Κάσου, είναι πολύ χαλαροί, ακόμη και κατά τη διάρκεια τών καλοκαιρινών μηνών. Στο Φρυ, και στην ευρύτερη περιοχή μέχρι το παλιό λιμάνι τού Εμπορειού, συγκεντρώνεται η συντριπτική πλειοψηφία τών εμπορικών καταστημάτων, καφε μπαρ και εστιατορίων τού νησιού, ενώ υπάρχουν τα γραφεία τού Ο.Τ.Ε. και τής Δ.Ε.Η., το Δημαρχείο ( 22450 41277 ), ο Λιμενικός Σταθμός ( 22450 41288 ), η Αστυνομία ( 22450 41222 ), το υποκατάστημα τής Μερική άποψη τού οικισμού τής Αγ. Μαρίνας."Συνεταιριστικής Τράπεζας Δωδεκανήσου", το Περιφερειακό Ιατρείο ( 22450 41333 ), το Ταχυδρομείο, και το αυτόματο ταμειακό μηχάνημα τής Εμπορικής Τράπεζας. Οι ρυθμοί είναι τόσο χαλαροί, ώστε τίποτε να μη θυμίζει το "κυνήγι τής ουράς μας", στο οποίο όλοι οι κάτοικοι τής τσιμεντούπολης επιδιδόμαστε το χειμώνα. Χαρακτηριστική είναι μια επιγραφή στο μπαράκι τού Καίσαρα στον Εμπορειό που γράφει : "Όποιος βιάζεται να πάει στην Αθήνα"!
Τ' Αρμάθια είναι το μεγαλύτερο από τα ερημονήσια που προφυλάσσουν την Κάσο απ' το βοριά. Δεύτερο σε μέγεθος νησάκι, με μικρότερες, αλλά πάντα αμμουδερές παραλίες, με σκουρόχρωμη όμως άμμο, είναι η Μακρά, με το ξωκκλήσι τού Αγ. Νικολάου να αγνατεύει την Κάσο. Η μεγάλη, κυρίως, παραλία τών Αρμαθιών στα Μάρμαρα, μπορεί να συγκριθεί μόνο με την παραλία τού Σίμου στο Ελαφονήσι, προτού όμως αυτή "αξιοποιηθεί". Πηγαίνω στην παραλία αυτή ανελλιπώς από το Βοτσαλωτή παραλία στη νότια πλευρά τής Κάσου.1982 και τίποτε απολύτως δεν έχει αλλάξει από τότε. Μόνο όποιος αφήσει τις πατημασιές του πάνω στη λευκή άμμο, με τις ροζ ανταύγειες από τα σπασμένα κοχύλια και μάρμαρα, συρθεί με την κοιλιά κάτω από τις κρύες εσοχές τών βράχων, φορέσει τη μάσκα και παρακολουθήσει τις αστείες κινήσεις τών σκάρων που τριγυρνούν ανάμεσα στα άνθη ενός απίστευτού βυθού, και αφήσει το σώμα του να αιωρηθεί πάνω από το διάφανο ζελέ τής θάλασσας, θα μπορέσει να καταλάβει τι εννοώ όταν λέω ότι τον παράδεισο στη γη τον λένε ακόμη Αρμάθια...
Στο βορεινό τμήμα τών Αρμαθιών υπάρχει λίμνη, η οποία, κατά πάσα πιθανότητα επικοινωνεί με τη θάλασσα, αλλοιώς δεν δικαιολογείται εδώ η συνεχής ύπαρξη νερού, με δεδομένη την ανομβρία που πλήττει την Κάσο. Οι κοιλότητες τών βράχων τής Κορακιάς αποτελούν μια πρώτης τάξεως φυσική "αλυκή" για τη συγκέντρωση χονδρού αλατιού, το οποίο οι Κασιώτες ψαράδες δεν παραλείπουν να μαζεύουν την άνοιξη για να παστώσουν το ροίκιο και τις μένουλες.
