Τρίτη 14 Ιουλίου 2009

«Βοσκοϊκανότητα και διαχείριση βοσκοτόπων Το παράδειγμα της Κάσου – Δωδεκανήσου»

Του Επάρχου Καρπάθου- Κάσου
Μιχάλη Εμμ. Ερωτόκριτου*

Σε πολλά μικρά και άγονα νησιά του Αρχιπελάγους, που διαθέτουν μικρές πεδινές εκτάσεις που δεν υπερβαίνουν το 10-20% της έκτασής τους, αλλά αντίθετα οι βοσκότοποι (φρυγανότοποι) καλύπτουν πάνω από το μισό της επιφάνειάς τους, οι κάτοικοι απασχολούνται σε μικρό ποσοστό με τον πρωτογενή τομέα και κυρίως με την κτηνοτροφία.
Ειδικότερα για την Κάσο της Δωδεκανήσου εκπονήθηκε και εφαρμόστηκε μελέτη που αφορούσε τη βοσκοϊκανότητα και τη διαχείριση των βοσκοτόπων και του ζωικού κεφαλαίου σε σχέση με τον πολύ υψηλό αριθμό ζώων που υπήρχαν στο νησί.
Η παραγωγή βοσκήσιμης ύλης υπολειπόταν της παραγωγικής ικανότητας των βοσκοτόπων λόγω της υπερεντατικής βόσκησης των τελευταίων δεκαετιών εξαιτίας του αυξημένου αριθμού ζώων.
Εξαιτίας της υπερβόσκησης ήταν εμφανής η επιφανειακή διάβρωση του εδάφους με σοβαρά προβλήματα στην προστασία του περιβάλλοντος και στην αειφορία του οικοσυστήματος.
Με βάση δε τις εθνικές διατάξεις στο νησί και με βάση την έκταση και την παραγωγή των βοσκοτόπων ο συνολικός αριθμός παραμονής ενήλικων αιγοπροβάτων δεν θα μπορούσε να υπερβαίνει το τριάντα τοις εκατό του συνολικού ζωικού κεφαλαίου του νησιού. Οι ευρωπαϊκές διατάξεις είναι περισσότερο αυστηρές και περιοριστικές.

Έτσι λοιπόν για το πρόγραμμα εκτατικοποίησης της κτηνοτροφίας της Κάσου, όπως ονομάστηκε το πρόγραμμα αυτό που εφαρμόστηκε πιλοτικά στο νησί προτάθηκε:
α) η δραματική μείωση του αριθμού των ποιμενικών αιγοπροβάτων, από 16.000 σε 4.400 προκειμένου να καταστεί εφικτή η έναρξη προσπαθειών επίλυσης του προβλήματος που δημιουργήθηκε την περίοδο 1980-2000 με την ανεξέλεγκτη αύξηση του αριθμού των ζώων και με την ελεύθερη διακίνησή τους επί 12 μήνες το χρόνο στους βοσκοτόπους έκτασης 49.000 στρεμμάτων περίπου, με την ανοχή των εμπλεκόμενων φορέων και υπηρεσιών. Η μείωση αυτή έγινε σταδιακά εντός 3 ετών, με αποτέλεσμα η μείωση του ζωικού κεφαλαίου για τους κτηνοτρόφους του νησιού να εκτιμηθεί αρχικά σε 1.000.000€ περίπου σε σημερινές τιμές, η οποία όμως υπερκαλύφθηκε από την αποζημίωση που έλαβαν στα πλαίσια του επονομαζόμενου «προγράμματος εκτατικοποίησης της κτηνοτροφίας και προστασίας του περιβάλλοντος» το ύψος της οποίας εκτιμήθηκε σε 3.500.000€ περίπου, που καρπώνονται οι 60 περίπου κτηνοτρόφοι του νησιού.
β) Υποχρεωτική εφαρμογή του όρου της βόσκησης συγκεκριμένης έκτασης βοσκοτόπου μέχρι 4 μήνες κατ’ έτος και προσχεδιασμένη βόσκηση των ζώων κατά τη διάρκεια του έτους σε όλη την επιφάνεια των βοσκοτόπων του νησιού.
γ) Αύξηση της βοσκοϊκανότητας: Η μείωση του ζωικού πληθυσμού, ο σχεδιασμός της εκ περιτροπής βόσκησης και η σταδιακή υλοποίηση συγκεκριμένων έργων και παρεμβάσεων στους βοσκοτόπους, βελτίωσε σταδιακά την βοσκοϊκανότητα, διπλασιάζοντας την παραγωγή των 40kg ξηρής ουσίας ανά στρέμμα βοσκοτόπου.
δ) Δημιουργία κατάλληλων χώρων και εγκαταστάσεων σταυλισμού των ζώων, γιατί από μόνη της η εκ περιτροπής βόσκηση δεν είναι αρκετή.
ε) Άμεση συνεργασία των κτηνοτρόφων και του τοπικού συνεταιρισμού με το Δήμο και τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση μέσω του Επαρχείου και των υπηρεσιών του.
Έτσι λοιπόν επιτυγχάνεται:
1. Η μείωση του αριθμού των αιγοπροβάτων (πρόγραμμα 1) σε 4.400 εκ των οποίων 3.500 ενήλικα ζώα αναπαραγωγής χωρίς μείωση των εισοδημάτων των κτηνοτρόφων και με κάλυψη της απώλειας του ζωικού κεφαλαίου μέσω κινήτρων που προβλέπονταν από το πρόγραμμα.
2. Μετά την περίοδο της μείωσης περνάμε στην περίοδο 2005-2010 που προβλέπεται αύξηση του πληθυσμού από 4.400 σε 8.800 εκ των οποίων 7.000 ενήλικα αναπαραγωγής (πρόγραμμα 2), βελτίωση των συνθηκών διαχείρισης και διατροφής, με τρόπο ώστε να βελτιώνονται οι τεχνικοί δείκτες και να διαμορφώνεται ικανοποιητικό εισόδημα για τους κτηνοτρόφους.
Με βάση λοιπόν τα δύο προγράμματα, δραστικής μείωσης αρχικά και σταδιακής αύξησης στη συνέχεια σε χρονικό διάστημα 9 ετών ( 3 για το πρώτο και 6 για το δεύτερο) αναμένεται σε όρους κτηνοτροφικού εισοδήματος, εξαπλασιασμός της παραγωγικότητας των βοσκοτόπων και οκταπλασιασμός εκείνων των αιγοπροβάτων και στους οποίους περιλαμβάνονται και οι οικονομικές ενισχύσεις σε όρους συνολικού εισοδήματος, σχεδόν τριπλασιασμός της παραγωγικότητας των βοσκοτόπων και υπερπενταπλασιασμός των εσόδων από τα αιγοπρόβατα εξαιτίας του εννεαπλασιασμού της παραγωγής γάλακτος και του υπερτριπλασιασμού αυτής του κρέατος.
Η μελέτη αυτή εκπονήθηκε το 2001 για λογαριασμό του Δήμου Κασίων και υλοποιήθηκε σε συνεργασία του Επαρχείου Καρπάθου – Κάσου (Τμήματα Κτηνιατρικής και Υγειονομείου) με τις υπηρεσίες του Δήμου του νησιού και των φορέων και υπηρεσιών της Κάσου, όχι άριστα αλλά με ικανοποιητικά για τους παραγωγούς και το υποβαθμισμένο περιβάλλον αποτελέσματα. Αποτελεί λοιπόν ένα καλό παράδειγμα για εφαρμογή σε νησιά που έχουν παρόμοιο πρόβλημα.
*εισήγηση στο συνέδριο του Συνδέσμου Αιρετών Επάρχων-Ικαρία 4/7/2009