Κάνοντας μια έρευνα σε όσα άρθρα έχουν κατά καιρούς σχέση με την Κάσο βρήκαμε ένα ενδιαφέρον θέμα που έχει σχέση με την Κασιακή διάλεκτο.Προέρχεται από την ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου Αιγαίου και σε αυτό παρατίθενται μερικές έννοιες λέξεων που αναφέρονται στην κυριότερη ασχολία των μονίμων κατοίκων της Κάσου,την γεωργία .ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΚΑΣΟΥ
Λεξιλόγιο ΚάσουVocabulaire de l'ile de Kassos (Caso)Isola di CasoTechnical terms from the island of Kasos
Χαλίτσια: χαλίκια.
Χοχλάκια: λειασμένα χαλίκια, με άσπρα και μαύρα χοχλάκια στρώνουν τις αυλές.
Χοχλακούρα ή χοχλατσιά: λιθοσωροί, όπου σωρίαζουν τα χαλίκια και τα χοχλάκια που βγάζουν από τα χωράφια για να τα καθαρίσουν. Τωπονύμια: Χοχλατσερά (Αρμάθια), Χοχλακούρα (Θεμόνι), Χοχλακούρες (Άργος), Χοχλατσιές (Αγ.Μαρίνα-Αρβανιτοχώρι),Χοχλακιά(παραλία με μεγάλα χαλίκια στο νότιο τμήμα του νησιού)
Βασταός: ο τοίχος των αγρών (λουριά) που κτίζονται στις πλαγιές για να βαστάνε το χώμα.
Λώρος: μακρόστενο χωράφι σε πλαγιά. Τα μικρότερα χωράφι στην πλαγιά ονομάζεται λουρί και λουράτσι. Ο λώρος με τα λουριά και τα λουράτσια στη σειρά σε πλαγιά σχηματίζουν τη σκάλα.
Σκάλες: πλαγιές διαμορφωμένες με διαδοχικές σειρές από βασταούς. (πλαγίες όπου οι απανωτοί λώροι σχηματίζουν σκάλες). Τοπωνύμιο της Παναγιάς οι Σκάλες (Ημπορειό και Παναγιά).
Πλαούλα: πολύ επικλινές λουρί που μπορεί κανείς να το σκάψει όρθιος, το χώμα του το συγκρατούν με βασταό που χτισμένο στη βάση του
Χωραφότοιχος: ο τοιχισμένος περίβολος ενός χωραφιού, ύψους ενός μέτρου, που μπορεί να είναι ξεροτρόχαλος ή τοιχιασμένος.
Ξεροτρόχαλος τοίχος: ξερότοιχος χτισμένος με ξερολιθιά.Νεφρωμένος χωραφότοιχος: χωραφότοιχος υπερυψωμένος για να μην τον πηδούν οι κατσίκες.(Αστιές, ασπάλαθοι και στσίνοι τοποθετούνται πάνω στους ξεροτράχαλους τοίχους ως εμπόδιο για τις κατσίκες).
Τοίχιασμα. Περίβολος αμπελιού ή δεντροφυτίας ύψους 1,5 ως 2 μ. Χωράφια τοιχιασμένα όπου προφυλάσσουν τα δέντρα.(Οι τοίχοι των τοιχιασμένων είναι (δ)ιπλότοιχοι, πρέπει ή να δουλεύονται ταυτόχρονα από μέσα και από έξω, ή ο χτίστης να πηγαινοέρχεται πότε μέσα, πότε έξω. Τα κενά ανάμεσα στους δύο τοίχους τα δένουν με χαλίκια, διότι "οφτσερό σατσί ε στέτσεται" δηλ. άδειο τοιχί δεν στέκεται.
Περίολος: περίβολος, μικρό χωράφι κλεισμένο με τοίχοΠεριθέρες: μεγάλες πλάκες που τοποθετούνται πάνω σε ξεροτρόχαλους τοίχους για να τους προστατεύουν από τη βροχή, να μη νεροπίνει. (στην Έλυμπο λέγονται περιφέρες).
Μπατηστή πέτρα: πέτρες βαλμένες κάθετες προς το χώμα. Για το χτίσιμο των βασταών οι ορθογώνιες πέτρες τοποθετούνται μπατιστές (κάθετες).
Εμπαστσά: είσοδος, άνοιγμα χωραφότοιχου προς τη πλευρά του δρόμου κλεισμένη με κάντζελο ή μάτσελο, πόρτα από 4-5 κάθετες ακατέργαστες σανίδες στηριγμένη σε δυο πασσάλους.
Λασσιά (λατσιά): στέρνα, λάκκος όπου μαζεύεται το βρόχινο νερό που πέφτει στα (δ)ώματα των σπιτιών. Το νερό οδηγείται στις λατσίες με τις χολέτρες, τις υδρορρόες.
Χώματα. Τα χώματα διακρίνονται σε κότσινα χώματα (καλά), σε άσπρα (χρειάζονται κοπριά), σε χοχλατσερά (κοντά σε ρέματα κατάλληλα για αμπέλια και δέντρα), σε αμμου(δ)ερά (χρειάζονται κοπριά).
Σφιλάσσο: σκοινί φτιαγμένο από χόρτο.
Περιφέρειες της Κάσου.
Η Κάσος χωρίζεται σε τρεις "γεωργοκτηνοτροφικές περιφέρειες": την Κάτω Η, την Άνω Η και την Μέσα ή Πέρα Η.
> Στην Κάτω Γη είναι κτισμένα τα πέντε χωριά και βρίσκονται τα περισσότερα τοιχιασμένα και καλά χωράφια, στην περιφέρεια αυτή δεν μπαίνουν τα ζώα από τις "μάντρες", βόσκουν μόνο οικόσιτα σταυλίσια ζώα.
>Η Άνω Γη, είναι κυρίως το Άργος το οροπέδιο του νησιού.
>Η Πέρα (ή Μέσα) Γη βρίσκεται στη Μάρισα όπου βρίσκονται τα μητάτα. Οι δύο αυτές περιφέρειες εναλλάσαν την καλλιέργεια και τη βοσκή κάθε δύο χρόνια. Δύο χρόνο έσπερναν και τα επόμενα δύο τη βοσκούσαν. Αυτή η διαχείριση επέτρεπε μια περίοδο αγρανάπαυσης (χερσονομία) και κοπρίσματος όταν τα ζώα έβοσκαν τη χορτονομή, και μια περίοδο καλλιέργειας. Η μεταφορά των ζώων (το γύρισμα γινόταν μετά την αποθερά, το τέλος δηλαδή του θέρους-θερισμού όταν υπήρχε η αποκάλαμη, η καλαμά που μένει από το θερισμό).Οι περιφέρειες χωρίζονταν με διαχωριστικό τοίχο που χώριζε το νησί σε ζώνες. Το όριο ανάμεσα στη Άνω Γη και Γη Μέσα Γη ήταν ο Σκυλλάς και ο τοίχος πήγαινε προς τον Τρούσσουλα.
>Η Κάτω Γη χωρίζονταν από τις δύο άλλες περιφέρειες με τοίχο που ακολουθούσε τις θέσεις: πάνω από τη Παναγιά, μύλος του Ρεθεμνιά, Εμπασιά, πάνω από το Πόλι προς τις Τσινομαλές, Α-Βαρβάρα, Πρεντηκοστή, Στσιλλάς, Ραχία, Σελλά, του Σελλαδιού τον ποταμό, και κατάλήγει στον Ααντιπέρατο.
© Department of Cultural Technology and CommunicationUniversity of the Aegean
www.aegean.gr
