Ο Μιχάλης Μαστρανδρέας αποκαλύπτει στον Κώστα Ασημακόπουλο άγνωστα περιστατικά της πλούσιας διαδρομής του από το Σουέζ μέχρι τις κορυφαίες θέσεις του παγκόσμιου βόλεϊ
- Η γέννηση στο Πόρτο Τεουφίκ και η σύντομη παραμονή στην ιταλοκρατούμενη
Κάσο
- Η δημιουργία του «Grand Hotel» στη Βεγγάζη, των ελληνικών σχολείων και του εργοστασίου της Pepsi
- Ο διωγμός από τον Καντάφι
- Το ναυάγιο της μαούνας και ο ερχομός στην Ελλάδα
- Η εμπλοκή του με την ΕΟΠΕ και το ελληνικό βόλεϊ
- Η συνεργασία με τον Μπελιγράτη
- Η φιλία, η ρήξη με τον Ακόστα και η δικαίωση
Του ΚΩΣΤΑ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Είναι από τις φορές που νομίζεις ότι ο χρόνος σταματάει και συνειδητοποιείς πως το παρόν είναι φτωχό, αδύναμο να κρατήσει βιώματα και μνήμες μιας ζωής που μοιάζει με... παραμύθι. Κι όμως, όλα είναι τόσο ζωντανά μέσα από έναν «δικό μας» άνθρωπο, τον «πατέρα» και «δάσκαλο» όπως τον αποκαλούν όσοι είχαν τη τύχη να τον γνωρίσουν και να συνεργαστούν μαζί του.
Η ζωή του Μιχάλη Μαστρανδρέα θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει και «μπεστ σέλερ» με ήρωες Βασιλιάδες, Πρέσβεις, Υπουργούς, Πατριάρχες, επιχειρηματίες, πρωταθλητές του αθλητισμού και της ζωής και σημαίνοντα πρόσωπα που έγραψαν ιστορία σε πέντε διαφορετικές χώρες. Την Αίγυπτο όπου γεννήθηκε και έζησε τα δύσκολα χρόνια του Αβυσσινιακού και του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, την ιταλοκρατούμενη Κάσο στην οποία έμαθε την πρώτη από τις πέντε ξένες γλώσσες, τη Λιβύη όπου μεγαλούργησε επαγγελματικά αλλά έζησε το δράμα του διωγμού, την Αγγλία όπου απέτυχε να γίνει εφοπλιστής και την Ελλάδα όπου ανέπτυξε πλούσια και επιτυχημένη δραστηριότητα στο αθλητικό κίνημα συνδυάζοντας το όνομα του με την άνθιση του ελληνικού βόλεϊ.
Φυσικά αυτή η συνέντευξη δεν είναι παρά μια απλή περιγραφή της πλούσιας και σε πολλά επίπεδα σημαντικής δραστηριότητας ενός ανθρώπου που με εφηβικό ενθουσιασμό κουβαλάει εμπειρίες και «θρύλους» 80 ετών.
Περιστοιχισμένος από τις τρεις αγαπημένες αδελφές του και αμέτρητες φωτογραφίες, μετάλλια και διακρίσεις στο διαμέρισμα της οδού Σολωμού στη Ν. Σμύρνη, ο «Μάικ» νοσταλγεί τις παλιές καλές στιγμές του παρελθόντος, τις επιτυχίες, τη δόξα αλλά και τις χαμένες ευκαιρίες.
Από το Σουέζ στην Κάσο
Το... παραμύθι ξεκινάει τη χρονιά της γέννησής του, στις 23 Μαϊου του 1925 στο Πόρτο Τεουφίκ (κατά κόσμον Σουέζ) της Αιγύπτου πλάι στην Ερυθρά θάλασσα:
«Ο μπαμπάς μου δούλευε στην πετρελαϊκή εταιρία «Σελ» στο Σουέζ. Η καταγωγή του ήταν από τη Σητεία της Κρήτης και της μητέρας μου από την Κάσο και όταν ήμουν σε ηλικία έξι ετών αρρώστησε. Ο γιατρός τής συνέστησε αλλαγή κλίματος. Έτσι, οικογενειακώς από το Σουέζ πήγαμε στην Κάσο, η οποία ανήκε στην Ιταλία όπως όλα τα Δωδεκάνησα. Πήγα στη β΄ δημοτικού και έμαθα ελληνικά και τα πρώτα ιταλικά. Έχω και το ενδεικτικό εκείνης της χρονιάς...»
Η παραμονή της οικογένειας ήταν σύντομη στην Κάσο. Δουλειές δεν υπήρχαν και ο πατέρας του, ο κυρ Μανώλης, πήρε την απόφαση να γυρίσουν πίσω στο Πορτ Σάιντ το 1932: «Μας φιλοξένησε ο αδελφός του πατέρα μου, ο οποίος είχε έξι παιδιά και δούλευε στην κατασκευή της διώρυγας σχεδόν όλη μέρα. Τα χρόνια ήταν πολύ δύσκολα. Το 1936 ξέσπασε ο Αβυσσινιακός πόλεμος με την Ιταλία. Τότε εγκαταστάθηκε στο Πορτ Σάιντ η εγγλέζικη ναυτική βάση όπου προσελήφθη ο μπαμπάς μου και ανασάναμε οικονομικά. Εγώ και οι τρεις αδελφές μου πήγαμε σε ιδιωτικό σχολείο και το 1943 τελείωσα το Γυμνάσιο όπου κάναμε αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, αραβικά, ελληνικά. Πήγα και νυχτερινό σχολείο στα αγγλικά. Ήθελα να σπουδάσω αλλά ήταν σε εξέλιξη ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος και η Ελλάδα είχε κατοχή.
Η ελληνική κοινότητα στο Πορτ Σάιντ ήταν η πιο δυναμική, αφού απαριθμούσε 6.000 μέλη, όμως, το ανήσυχο πνεύμα του «Μάικ» δεν περιοριζόταν: «Ήθελα να φύγω για τη Νότια Αφρική όπου δεν είχε πόλεμο. Ήθελα να σπουδάσω, όμως, η μητέρα μου στεναχωριόταν πολύ και ο πατέρας μου αρρώστησε. Εκείνη την περίοδο έπιασα δουλειά στο εγγλέζικο ναυαρχείο. Έμεινα τέσσερα χρόνια στο γραφείο του εμπορικού ναυτικού, ενώ άλλη μια τετραετία ήμουν διευθυντής σε λέσχες αξιωματικών».
Έφτιαξε το «Grand Hotel» και εργοστάσιο Pepsi
Το 1955, επί Νάσερ, ο Μιχάλης Μαστρανδρέας μετακόμισε στη Λιβύη, αρχικά στην Τρίπολη και μετά στη Βεγγάζη, ως στέλεχος στις λέσχες των εγγλέζων αξιωματικών. Το 1958 βρέθηκαν τα πετρέλαια στη Βεγγάζη και οι ξένες πετρελαϊκές εταιρίες έκαναν μεγάλες επενδύσεις. Η πόλη στερούνταν υποδομής και ξενοδοχείων και ο «Μάικ» μαζί με έναν φίλο του Κρητικό πήραν τη μεγάλη απόφαση να κάνουν το «Grand Hotel»: «Βρήκαμε ένα τετραώροφο κτίριο με 42 δωμάτια και αποφασίσαμε να το κάνουμε ξενοδοχείο. Τα οικονομικά μας δεν μας επέτρεπαν να κάνουμε γενική ανακαίνιση, ενώ βάσει νόμου την πλειοψηφία των μετοχών έπρεπε να είχε Λίβυος πολίτης. Βρήκαμε κάποιον που απλά μας έδωσε το όνομα του, ενώ τα χρήματα που είχαμε έφτασαν για ανακαίνιση μόνο σε μερικά δωμάτια του 1ου ορόφου. Δεν προλάβαμε να τελειώσουμε τις εργασίες και όλα τα δωμάτια γέμισαν. Κάναμε ένα τεράστιο εστιατόριο στο ισόγειο, το οποίο εξελίχθηκε σε τόπο συγκέντρωσης Αμερικάνων και Εγγλέζων που έφταναν από την έρημο, πιαστήκαμε πολύ καλά οικονομικά και κάναμε σημαντικές γνωριμίες».
Οι δουλειές πήγαιναν εξαιρετικά και το 1961 αποφάσισαν να ανοίξουν και ένα Σούπερ Μάρκετ που έκανε εισαγωγές και του πουλιού το... γάλα. Αυτό ήταν το ξεκίνημα για τη δημιουργία εταιρίας εισαγωγών και η αρχή της ιδέας για παραγωγή της περίφημης Pepsi Cola: «Είχαμε πάρει τις αντιπροσωπείες από όλες τις γνωστές εταιρίες τροφίμων και ποτών. Μεταξύ αυτών και της Pepsi Cola. Την «Coca Cola», επειδή πινόταν από τους Ισραηλινούς, δεν την ήθελαν οι ντόπιοι και προτιμούσαν την Pepsi. Ένας Ελληνοαμερικανός, ο Στίβενσον, είχε εργοστάσιο Pepsi στην Τρίπολη και δεν προλάβαινε να κάνει παραγωγή. Έτσι, ξεκινήσαμε κι εμείς με ένα μικρό μηχάνημα στη Βεγγάζη. Δουλεύαμε 24 ώρες το 24ώρο και δεν προλαβαίναμε να εμφιαλώνουμε την ποσότητα που μας ζητούσαν. Μέσα σε έξι μήνες παραγγείλαμε μεγαλύτερα μηχανήματα, κάναμε ολόκληρο εργοστάσιο και βγάλαμε πολλά χρήματα...».
Πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας
Πολύ πριν «φουντώσουν» οι επαγγελματικές του δραστηριότητες, ο Μιχάλης Μαστρανδρέας έγινε και πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας στη Βεγγάζη έπειτα από ένα άκρως... ελληνικό περιστατικό: «Ήμουν ακόμη στη λέσχη αξιωματικών και ο Έλληνας πρόξενος μού είπε: Έλα να αναλάβεις γιατί είναι δύο Κρητικοί οι οποίοι παρότι είναι συνεταίροι σε εισαγωγική εταιρία ξυλείας τσακώνονται για την προεδρεία της κοινότητας με κίνδυνο να τη διαλύσουν. Του είπα πως θα δεχτώ μόνο εάν έχω δίπλα μου δύο ικανούς ανθρώπους που ήθελα. Έναν γιατρό και έναν Ελληνοϊταλό που ένιωθε Έλληνας και ήταν φίλος του Αβέρωφ. Μαζί πορευτήκαμε από το 1958 μέχρι το 1970».
Πέρα από τις επιχειρήσεις, αυτό που ενδιέφερε πάντα τον «Μάικ» ήταν οι επιτυχίες της ελληνικής κοινότητας, αλλά και τα μικρά παιδιά: «Όταν ανέλαβα πρόεδρος τα σχολεία δεν δίδασκαν ελληνικά και τα ελληνόπουλα είτε δεν πήγαιναν σχολείο, είτε μιλούσαν ιταλικά. Είχαμε μόνο μια εκκλησία που την έχτισε ένας Κρητικός ιερομόναχος το 1897 και η οποία γύρω γύρω, για να προστατεύεται από τις επιδρομές, είχε έξι μέτρα τείχος και δύο μικρά δωματιάκια. Εκεί κάναμε το πρώτο μας Δημοτικό σχολείο και τα γραφεία της κοινότητας. Έτσι, ξεκινήσαμε. Από τις συνδρομές φτάσαμε να έχουμε Γυμνάσιο που λειτουργούσε σε μια βίλα, ενώ συσπειρώσαμε δεκάδες οικογένειες Ελλήνων. Περίπου 250 παιδιά έφυγαν αργότερα, σπούδασαν στην Ελλάδα και σήμερα κατέχουν θέσεις κλειδιά στην κοινωνική ζωή του τόπου. Η δημιουργία και η λειτουργία του ελληνικού σχολείου στην έρημο της Βεγγάζης, ήταν ένα δείγμα για το τι μπορούν να πετύχουν οι Έλληνες του εξωτερικού».
Ο εφιάλτης της 1ης Σεπτεμβρίου
Η ζωή του Μιχάλη Μαστρανδρέα, όπως και όλης της Λιβύης, άλλαξε ριζικά την 1η Σεπτεμβρίου 1970 οπότε εκδηλώθηκε το πραξικόπημα του Καντάφι και η χώρα από τη βασιλεία πέρασε στη δικτατορία: «Ήμουν στην Ελλάδα για διακοπές όταν μάθαμε τα νέα. Δεν μας άφηναν να γυρίσουμε... Πήγα στον Πειραιά και νοίκιασα ένα καράβι για να πάμε στην Τρίπολη, αλλά δεν μας άφησαν να βγούμε. Αργότερα μας ειδοποίησαν πως είχαμε τρεις ημέρες καιρό να μαζέψουμε τα πράγματα μας και να φύγουμε από τη Λιβύη. Έκαναν εικονικές πωλήσεις στην περιουσία μας, πήραμε κι εμείς ό,τι μπορούσαμε και φύγαμε άρον άρον. Από τότε δεν ξέρω τι απέγιναν ό,τι αφήσαμε... Φαντάζομαι όμως...».
Μετά τα γεγονότα της Λιβύης το δεύτερο δυνατό χτύπημα που δέχτηκε ως επιχειρηματίας, ήταν η αποτυχημένη απόπειρα να γίνει εφοπλιστής: «Όταν ήρθα στην Ελλάδα από τη Λιβύη ήταν και εδώ πολύ δύσκολα τα πράγματα. Υπήρχε η δικτατορία και φοβόμουν τους Έλληνες για συνεργασίες. Με δύο συνεταίρους αποφασίσαμε να πάρουμε ένα καράβι με σκοπό να γίνουμε εφοπλιστές. Έμεινα 45 μέρες στο Λονδίνο, αγοράσαμε μια μαούνα που έκανε το δρομολόγιο Ολλανδία - Γερμανία, πήραμε το πρώτο μηνιάτικο και ενθουσιαστήκαμε. Ψάχναμε να αποκτήσουμε και δεύτερο καράβι, αλλά στις 33 μέρες η μαούνα βούλιαξε! Βέβαια, την είχαμε ασφαλίσει, αλλά από τότε άρχισε η καταστροφή. Τότε είπα, Μιχάλη, ήρθε η ώρα να σταματήσεις...»
Η τελευταία επιχειρηματική δραστηριότητά του ήταν η δημιουργία του εστιατορίου «Αμέρικαν» στο Σύνταγμα (από το 1973 έως το 1978) περισσότερο για να συντηρεί τις παλιές του γνωριμίες.
Ξεκίνησε με πιγκ πογκ
Οι πρώτες εμπειρίες του Μαστρανδρέα από τον αθλητισμό άρχισαν από τα παιδικά του χρόνια και το πιγκ πογκ: «Κάτω από το σπίτι μου είχε ένα ημιυπόγειο όπου λειτουργούσε ένα ελληνικό αθλητικό σωματείο με την ονομασία «Ο Κύκλωπας». Πήγαινα γ΄ δημοτικού και επειδή ήμουν κοντός έπαιζα πιγκ πογκ. Έπαιζα για πολλά χρόνια και ακόμη και σήμερα μου αρέσει αυτό το άθλημα. Μετά ήρθε κάποιος Γεωργιάδης και μας έμαθε βόλεϊ και μπάσκετ. Παίζαμε βόλεϊ στα εγγλέζικα στρατόπεδα. Μια φορά ήταν να κάνω και μια απονομή αλλά κάτι μου έτυχε, δεν πήγα και μου έμειναν τα μετάλλια μέχρι σήμερα. Κάθε Κυριακή παίρναμε τα αυτοκίνητα και πηγαίναμε να παίξουμε. Είχαμε μαζί μας και τον Παρθένιο, που αργότερα έγινε Πατριάρχης Αλεξανδρείας».
Η εμπλοκή του με τα κοινά του ελληνικού αθλητισμού και του βόλεϊ ήρθε μάλλον... ερήμην του, ωστόσο, την κατάλληλη στιγμή, διότι του δόθηκε η ευκαιρία να «ξεχάσει» τη ζωή που άφησε πίσω του στη Λιβύη. «Ο γαμπρός μου, ο Αλέκος Αποστολίδης ήταν πρόεδρος του μπάσκετ και μου είχε κάνει μια κουβέντα για να εμπλακώ με τα κοινά του βόλεϊ. Ήταν η χρονιά (1970) που το άθλημα αποσχίστηκε από τον ΣΕΓΑΣ και ιδρύθηκε η ΕΟΠΕ με πρώτο πρόεδρο τον Γιώργο Σακελλαριάδη. Ένα μεσημέρι μου χτυπάει την πόρτα ο Θεόδωρος Ανδρεάκος. Δεν τον γνώριζα. Μου συστήθηκε ως Κυβερνητικός Επίτροπος και μου πρότεινε να αναλάβω πρόεδρος της ΕΟΠΕ. Όπως μου είπε, με γνώριζε μέσω του φίλου μου Γιάννη Παπαδάκη που ήταν Αιγυπτιώτης, δεξί χέρι του Ωνάση και διευθυντής της Ολυμπιακής Αεροπορίας τότε. Αρχικά αρνήθηκα γιατί δεν γνώριζα τίποτα από το ελληνικό βόλεϊ. Ο Ανδρεάκος έφυγε, αλλά γύρισε έπειτα από 15 ημέρες και μου είπε τελεσίδικα πως θα είμαι αντιπρόεδρος. Αυτό ήταν...».
Δίδυμο με Μπελιγράτη
Η πρώτη επίσημη διεθνής διοργάνωση που ανέλαβε η ΕΟΠΕ ήταν το Κύπελλο Άνοιξης του 1972 και όπως θυμάται ο Μαστρανδρέας διοργανώθηκε με συνολικό προϋπολογισμό ενός εκατομμυρίου δραχμών και όλες οι αποστολές έμειναν στον Άγιο Κοσμά.
Ύστερα από μια διετία έντονων ζυμώσεων στην πολυτάραχη πολιτική σκηνή της Ελλάδας, αλλά και τωνεσωτερικών της ΕΟΠΕ, ο Μιχάλης Μαστρανδρέας αναλαμβάνει πρόεδρος της Ομοσπονδίας το 1975, αξίωμα που διατήρησε μέχρι και το 1993 έχοντας γενικό γραμματέα τον σημερινό πρόεδρο Θανάση Μπελιγράτη. «Με τον Θανάση γνωρίστηκα το 1972 στο Κύπελλο Άνοιξης. Ήταν διαιτητής τότε, αλλά στις εκλογές του 1975 ήταν ο πρώτος και καλύτερος που μου συμπαραστάθηκε και έγινε γ.γ. της ΕΟΠΕ. Δεκαοκτώ χρόνια είχαμε άριστη συνεργασία και καταφέραμε να οδηγήσουμε το βόλεϊ αλλά και το μπιτς βόλεϊ σε πολύ υψηλά επίπεδα».
Αρχηγός στο Λος Άντζελες
Κορυφαία στιγμή στην αθλητική καριέρα του ήταν η είσοδός του στο Δ.Σ. της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων το 1977, αλλά και η τοποθέτηση του ως αρχηγού της Ελληνικής Ολυμπιακής Αποστολής στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες το 1984.
Το 1986 έγινε μέλος της Διεθνούς ομοσπονδίας (FIVB) και έφτασε στη θέση του αντιπροέδρου μέχρι και το 1995. Στην Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία (CEV) μπήκε πρώτη φορά το 1976 και έφτασε μέχρι και τον προεδρικό θώκο την περίοδο 1993-94. Εκτός του ότι ήταν ο μοναδικός Έλληνας που ανέλαβε την προεδρία της CEV ήταν ο άνθρωπος που άνοιξε την πόρτα και σε άλλους Έλληνες παράγοντες να μπουν στις Επιτροπές και να ανεβούν τα αξιώματα της FIVB και της CEV.
Ένα από τα σημαντικότερα εγχειρήματα που ανέλαβε ο Μιχάλης Μαστρανδρέας με εντολή της τότε Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη και έβγαλε εις πέρας με επιτυχία, ήταν η θέση του Γενικού Γραμματέα των Μεσογειακών Αγώνων της Αθήνας το 1991 και μάλιστα αμισθί.
Ρήξη με τον Ακόστα
Η ρήξη του με τον πρόεδρο της FIVB, Ρούμπεν Ακόστα, στα μέσα της δεκαετίας του ΄90 ήταν καταλυτική. Στο συνέδριο της FIVB που έγινε το 1994 στην Αθήνα - στο περιθώριο του Παγκοσμίου πρωταθλήματος ανδρών - μετά από έντονο παρασκήνιο, ο Μαστρανδρέας, αν και δεν είχε τη στήριξη της ελληνικής αθλητικής ηγεσίας, αλλά και του ίδιου του Ακόστα, εκλέγεται ως μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας με ποσοστό 65% λαμβάνοντας ψήφους από τους Αφρικανούς, τους Αραβόφωνους και τους Ευρωπαίους που δεν ανήκαν στο λεγόμενο γερμανικό λόμπι.
«Μέχρι σήμερα δεν κατάλαβα γιατί έγιναν όλα αυτά. Γνώρισα τον Ακόστα το 1976 στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ. Ήμουν πολύ φίλος και με τη σύζυγό του τη Μαλού και από το 1984 στο Λος Άντζελες που ανέλαβε ο Ακόστα την προεδρία της FIVB είχαμε άριστη συνεργασία. Για μένα ήταν ο ικανότερος πρόεδρος όλων των διεθνών Ομοσπονδιών. Φαίνεται, όμως, πως τα «καρφιά» στενών συνεργατών του που δεν με ήθελαν πρόεδρο στη CEV, αλλά και η πίεση Ελλήνων υπουργών για να μην εκλεγώ, έπαιξαν ρόλο. Αν και ως αντιπρόεδρος της FIVB μπορούσα να επανεκλεγώ αυτόματα, πήρα 65%. Ήταν μια δικαίωση για μένα και ράπισμα σε όσους εχθρεύονταν την Ελλάδα στο πρόσωπό μου. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως όταν βγήκα πρόεδρος της CEV, αντικαθιστώντας τον Ντε Μπρούιν το 1993, ενόχλησε πολλούς και κυρίως αυτούς που ήθελαν να αποκτήσουν τον έλεγχο στη CEV και θεωρούσαν κακό ότι ως Ελλάδα κάναμε κουμάντο. Είχα βάλει έξι Έλληνες στις Επιτροπές της CEV και ντρεπόμουν να βάλω και έβδομο. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως σήμερα έχουν το κουμάντο Γερμανοί, Βέλγοι και Ολλανδοί, αλλά και ο Μπελιγράτης κάνει ό,τι μπορεί για να προωθήσει τα ελληνικά συμφέροντα και έχει σημαντική δύναμη».
Ο Μαστρανδρέας δηλώνει ικανοποιημένος γιατί στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 ο Ρούμπεν Ακόστα τον τίμησε ιδιαίτερα δείχνοντάς του έμμεσα ότι παραδέχτηκε τα λάθη του παρελθόντος: «Ξαφνιάστηκα όταν ενημερώθηκα πως η FIVB στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας με είχε συμπεριλάβει μεταξύ των VIP. Για μένα ήταν μεγάλη τιμή. Τους ευχαρίστησα και τους ευχαριστώ και δεν κρατάω κακίες σε κανέναν».
ΠΗΓΗ: VOLLEY BALL (ΤΕΥΧΟΣ 2, ΙΟΥΝΙΟΣ 2005)
