Αντικειμενικά και νηφάλια.

Γράφει ο
Νίκος Κωνσταντινίδης
Οικονομολόγος, κοινωνιολόγος,
συγγραφέας

 Οι πρώτες μέρες μετά τις εκλογές. Τι μας περιμένει; Με ποιους όρους θα γίνει η διαπραγμάτευση;  

Η επόμενη μέρα των εκλογών ήρθε. Το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν αναμενόμενο. Ο λαός επέλεξε να γυρίσουμε σελίδα. Η ελπίδα ήταν το κύριο σύνθημα, του νικητή των εκλογών και  βρήκε απήχηση. Τώρα όμως πρέπει, χωρίς χρονικές υστερήσεις, ν΄ ανταποκριθούμε στις δυσκολίες τις οποίες χαρακτηρίζει η αναγκαιότητα και η αμεσότητα.

Η άποψη του Θουκιδίδη «Ο κοινός φόβος δημιουργεί συμμαχίες» αποδείχθηκε σοφή. Το νέο κυβερνητικό σχήμα είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει τους εθνικούς κινδύνους.

Από τις συμπληγάδες των αγορών αλλά και το αποτέλεσμα των πολιτικών διεργασιών που βρίσκονται σε εξέλιξη θα περάσει η κάλυψη των δανειακών αναγκών της χώρας το 2015 που φτάνουν τα 22,5 από τα οποία τα 17,8 δισ. πρέπει να αποπληρωθούν ως τον Αύγουστο. 

Η δυσκολία δεν έγκειται μόνο στο ύψος των υποχρεώσεων αλλά και στις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα πρέπει να κινηθεί ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, αλλά και το υπουργείο Οικονομικών .
Το μεγαλύτερο μέρος του 2015 δεν θα υπάρχει η κλασική δανειοδότηση από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ. O δημόσιος δανεισμός θα πρέπει  να σχεδιαστεί στη λογική των πιστωτικών γραμμών και της εξόδου στις αγορές έπειτα από τέσσερα χρόνια απουσίας.

Το μέγεθος της πίεσης για εξυπηρέτηση των λήξεων του επόμενου χρόνου φάνηκε και στο πρόσφατο Eurogroup το οποίο ενέκρινε την τεχνική παράταση για το ελληνικό πρόγραμμα. Η Ελλάδα πέτυχε δίμηνη παράταση (αντί της εξάμηνης που ήταν έτοιμοι να επιβάλουν οι Ευρωπαίοι εταίροι μας) με ένα βασικό επιχείρημα: Ότι αν η Ελλάδα δεν εισπράξει τα 7,2 δισ. της δόσης από Ε.Ε. και ΔΝΤ μέχρι και το τέλος Φεβρουάριου, δεν θα μπορέσει να εξυπηρετήσει λήξεις 4,5 δισ. ευρώ για το πρώτο τρίμηνο του 2015. Από τα χρήματα αυτά 2,5 δισ. ευρώ θα διατεθούν για την αποπληρωμή δανείων του ΔΝΤ και 1,8 δισ. ευρώ για τόκους και 200 εκατ. ευρώ για προμήθειες και έξοδα δανείων.

Τον κίνδυνο αυτό επισήμανε ο πρώην υπουργός Οικονομικών κ. Γκίκας Χαρδούβελης στη συνάντηση που είχε στο περιθώριο του Eurogroup με τον επίτροπο, αρμόδιο για θέματα Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής, κ. Πιερ Μοσχοβισί, ο οποίος θα βρεθεί στις αρχές της εβδομάδας στην Αθήνα. 

Η Ελλάδα έφυγε με μια περιορισμένη «τεχνική» παράταση και όχι με ουσιαστική εξάμηνη επιμήκυνση του προγράμματος.
Όταν τελικά η Ελλάδα γυρίσει σελίδα -κοντά στον Μάρτιο- και περάσει από την καθαρή δανειοδότηση στις πιστωτικές γραμμές από την Ε.Ε., το ΔΝΤ θα αντιμετωπίσει άλλη μια πρόσκληση: Την έξοδο στις αγορές.

Αν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές και μπορεί να δανειστεί με επιτόκιο κοντά στο 3-3,5%, τότε δεν θα υπάρξει πρόβλημα και το Ελληνικό Δημόσιο θα προχωρήσει σε μακροχρόνιο δανεισμό από τις αγορές ύψους 6-7 δισ. ευρώ. Αν όμως η απόδοση του ελληνικού δεκαετούς δεν έχει υποχωρήσει όσο πρέπει από 9,36% που έκλεισε πρόσφατα, ο δανεισμός από τις αγορές θα είναι απαγορευτικός. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα θα μετατρέψει τις πιστωτικές γραμμές σε δάνειο για να καλύψει τις ανάγκες της, οι οποίες είναι εξαιρετικά υψηλές.
Στο δεύτερο τρίμηνο του χρόνου υπάρχουν υποχρεώσεις ανάλογες με το πρώτο τρίμηνο. Από τα συνολικά 4,3 δισ. ευρώ το 1,1 δισ. ευρώ είναι τόκοι, 3 δισ. ευρώ για δάνεια του ΔΝΤ και τα υπόλοιπα 200 εκατ. ευρώ προμήθειες και έξοδα παλαιότερων δανείων.

Πιο βαρύ το τρίτο τρίμηνο. 
Την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου οι υποχρεώσεις για την αποπληρωμή χρέους φτάνουν τα 11,4 δισ. ευρώ, όσο δηλαδή είναι το απόθεμα του ΤΧΣ που θα αποτελέσει τη βάση της πιστωτικής γραμμής από την Ε.Ε.

Μέσα στις υποχρεώσεις του τρίτου τριμήνου υπάρχουν δύο ομόλογα συνολική αξίας 6,7 δισ. ευρώ προς την ΕΚΤ και 1,8 δισ. ευρώ από τα πρώτα δάνεια του ΔΝΤ. Την ίδια περίοδο θα πρέπει να αποπληρωθούν τόκοι συνολικού ύψους 1,9 δισ. ευρώ καθώς και 900 εκατ. ευρώ άλλες υποχρεώσεις. 

Το τέταρτο τρίμηνο του χρόνου είναι το πιο «ελαφρύ» αφού οι υποχρεώσεις δεν ξεπερνούν τα 2,96 δισ. ευρώ, οι οποίες μοιράζονται σε 950 εκατ. ευρώ για τόκους, 1,8 δισ. ευρώ και 100 εκατ. ευρώ σε άλλα έξοδα.

Αυτό που περιμένει ο λαός είναι να πορευτούμε συναινετικά. Η ομοψυχία, η ομοφωνία και η υπευθυνότητα, θα πρέπει να είναι τα κύρια εφόδια της διαπραγμάτευσης. Ας μην ξεχνάμε ότι υπεύθυνοι δεν είμαστε μόνο γι αυτά που κάνουμε, αλλά και γι αυτά που δεν κάνουμε.

Τώρα οφείλουν οι νέοι υπουργοί ν’ ανταποκριθούν στην ελπίδα που έσπειραν στις καρδιές των πολιτών για να θερίσουν τους καρπούς της σύνεσης. Πρέπει να λειτουργήσουν με σύνεση και να αποδείξουν ότι έχουν πλάτες για να σηκώσουν το βάρος των ευθυνών.  Όλος ο κόσμος στηρίζεται πάνω τους. Όταν λυγίσουν από το βάρος, όλος ο κόσμος θα γέρνει.

Όπως είναι γνωστό  το Συμβούλιο της ΕΚΤ έδωσε το «πράσινο φως» στο αίτημα που έστειλε  η Τράπεζα της Ελλάδος, ζητώντας την έγκριση της προσφυγής των τεσσάρων ελληνικών τραπεζών στον ELA (Έκτακτο Μηχανισμό Παροχής Ρευστότητας).

Ας μη μας διαφεύγει ότι το συνολικό ποσό των εκροών ανέρχεται, από τον Δεκέμβριο, στα 5 δις ευρώ, κάτι που δεν οφείλεται στο φόβο της πολιτικής αβεβαιότητας, μπροστά στις εκλογές, αλλά κυρίως στην εξυπηρέτηση φόρων και κατανάλωσης.

Ταυτόχρονα, τα βλέμματα όλων στρέφονται στην ΕΚΤ για την ιστορικής σημασίας απόφασή της για την ποσοτική χαλάρωση (QE) μέσω της αγοράς κρατικών ομολόγων.

Αυτό ελπίζουν πολλοί ότι θα αποτελέσει ένα πρώτο βήμα προς την ενοποίηση του χρέους της ευρωζώνης.

Οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι το 1 τρισ. ευρώ  που ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) «τυπώνοντας χρήμα» για την αγορά κρατικών ομολόγων, θα αποτελέσει το κύριο μοχλό ανάκαμψης των χωρών της Ευρώπης.

Αυτή η πολιτική είναι γνωστή ως ποσοτική χαλάρωση (QE). Οπως αναφέρθηκε, η πρόταση να διοχετευτούν  1 τρισ. ευρώ αντανακλά την αποφασιστικότητα του προέδρου της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι να διευρύνει τον ισολογισμό της κεντρικής τράπεζας για να αντιμετωπίσει την απειλή του αποπληθωρισμού και να βάλει την οικονομία της ευρωζώνης στον δρόμο της επιστροφής σε υγιείς βάσεις.

Για όσους τίτλους δεν έχουν επενδυτική διαβάθμιση (investment grade), δηλαδή η αξιολόγησή τους δεν είναι τουλάχιστον «ΒΒΒ-» όπως π.χ. αυτών της Ελλάδας, θα πρέπει η χώρα η οποία είναι ο εκδότης να βρίσκεται σε πρόγραμμα και αυτό σημαίνει πως θα πρέπει η νέα κυβέρνηση να προχωρήσει σε παράταση του προγράμματος ώστε τα ελληνικά ομόλογα να συμμετέχουν στο  περίφημο QE. Η ΕΚΤ φέρεται ότι συναινεί στην ένταξη των τεσσάρων ελληνικών συστημικών τραπεζών στον Εκτακτο Μηχανισμό Παροχής Ρευστότητας (ELA) της ΤτΕ. Τα ποσά πάντως που θα απαιτούνται για τη χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών θα πρέπει να εγκρίνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Το 1 τρισ. «θα δημιουργήσει ισχυρές ανοδικές προσδοκίες» ανέφερε σύμφωνα με το Reuters ο Anshu Jain, συν-διευθύνων σύμβουλος της Deutsche Bank από το Νταβός.   

Ο οικονομολόγος Reinhard Cluse της UBS εκτίμησε πως τελικά η ΕΚΤ  είναι πιο τολμηρή σε σχέση με αυτό που περιμένει η αγορά. Ο Μάριο Ντράγκι ανακοίνωσε το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων 1 τρισ. δολ. (κρατικά ομόλογα, πιθανώς ενισχυμένα με εταιρικό και υπερεθνικό χρέος), αφήνοντας μάλιστα ανοιχτή την πόρτα για ακόμη μεγαλύτερο «τύπωμα χρήματος».

Υπάρχουν έντονες ενδείξεις ότι το πρόγραμμα θα δώσει τη δυνατότητα στις κεντρικές τράπεζες της ΕΕ να αγοράζουν κρατικά ομόλογα των ίδιων των χωρών τους, αλλά σε ποιον βαθμό θα εκτίθεται από κοινού με τις εθνικές κεντρικές τράπεζες η ΕΚΤ στους κινδύνους από αυτές τις αγορές;

Αναλυτές ανέφεραν πως ο κίνδυνος οι αγορές ομολόγων να βαρύνουν τις εθνικές τράπεζες και όχι το ευρωσύστημα έχει να κάνει με τις ανησυχίες των αγορών ότι μία τέτοια εξέλιξη ίσως να πρόκειται για την «αρχή του τέλους της νομισματικής ένωσης».

Όσο λιγότερο θα μοιράζονται οι κίνδυνοι τόσο πιο αδύναμη θα φαίνεται η αλληλεγγύη εντός της ΕΕ (ειδικά η Γερμανία εμφανίζεται αντίθετη σε κάθε είδους από κοινού έκθεσης), ενώ μπορεί να αναβιώσουν οι συζητήσεις για τους κινδύνους αποσταθεροποίησης της ΕΕ. Όσο πιο μεγάλο είναι το ποσοστό της από κοινού έκθεσης στους κινδύνους πάλι, τόσο περισσότερο θα ανοίξει η κερκόπορτα για μια de facto αμοιβαιότητα του χρέους. Επίσης, όσο μεγαλύτερο το ποσοστό της από κοινού έκθεσης στους κινδύνους τόσο πιο θετική θα είναι η επίδραση στη διάθεση ανάληψης κινδύνου, παρατηρούσε η Saxo Bank.

Αν υποθέσουμε ότι το τελικό συνολικό ύψος του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης θα είναι 1 τρις, τότε το συνολικό ύψος των ελληνικών ομολόγων που θα αγοράσει η ΕΚΤ εκτιμάται σε περίπου €29 δισ. (2,9% του 1 τρις.)

Να μη ξεχνάμε ότι η Ελλάδα έχει τον υψηλότερο αποπληθωρισμό στην Ευρώπη, το υψηλότερο χρέος και τα υψηλότερα επιτόκια δανεισμού με αποτέλεσμα να θεωρείται ο ιδανικός αποδέκτης του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης. Για να γίνει κατανοητή η ανισότητα των ευρωπαϊκών χωρών, οφείλουμε να συγκρίνουμε τη πρώτη και τη τελευταία χώρα. Η Γερμανία για πρώτη φορά πούλησε πριν λίγες μέρες 5ετές ομόλογο που δεν προσφέρει επιστροφές στους επενδυτές, ενώ η Ελλάδα προσφέρει επιτόκιο περίπου 10%.

Επομένως, δεν πρέπει το παραπάνω ποσό να περιοριστεί, δηλαδή να τεθούν επιπλέον όροι όπως π.χ. η πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας κ.τ.λ. Για τη νέα  κυβέρνηση  δεν υπάρχει η άνεση και η πολυτέλεια χρόνου. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις λόγω των ασφυκτικών χρονικών προθεσμιών. Εν τω μεταξύ η Γερμανία για πρώτη φορά πούλησε πριν λίγες μέρες 5ετές ομόλογο που δεν προσφέρει επιστροφές στους επενδυτές.

Ο νέος υπουργός, Γιάννης Βαρουφάκης, στο βιβλίο του «The Global Minotaur in GreeK» αφηγείται τα πραγματικά αίτια που επέβαλαν την κρίση σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι Αθηναίοι είχαν αναγκαστεί να τρέφουν με απαίσιους «φόρους υποτέλειας» το κτήνος, που ήταν έγκλειστο στο Λαβύρινθο, έτσι κι ο υπόλοιπος κόσμος άρχισε να χρηματοδοτεί τον αδηφάγο Παγκόσμιο Μινώταυρο, δηλαδή τα αμερικάνικα ελλείμματα. Έχει τις γνώσεις και τις ικανότητες διαπραγμάτευσης.

Εμείς θα προσθέταμε αν κάτι τρέφεται από εσένα μην το αφήνεις να χορτάσει. Απαλλάξου από αυτό.

                                                              Νίκος Κωνσταντινίδης