Του
Εμμανουήλ Π. Περσελή
Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών
Εν όψει των προσεχών δημοτικών εκλογών, θα ήθελα να εκφράσω ορισμένες διαπιστώσεις, σκέψεις και παρατηρήσεις μου που αναφέρονται κυρίως στη μέχρι τώρα οικονομική ανάπτυξη του νησιού της Κάσου και στις προοπτικές που αυτή η ανάπτυξη μπορεί να έχει για το προσεχές μέλλον. Ευελπιστώ ότι τα υποψήφια μέλη των δημοτικών και περιφερειακών παρατάξεων, που διεκδικούν την ψήφο των ψηφοφόρων της Κάσου, θα ενδιαφερθούν να συζητήσουν και να εντάξουν στο πρόγραμμά τους όσες από τις προτάσεις κρίνουν επείγουσες και εφαρμόσιμες.
Πρώτ’ απ’ όλα, θα πρέπει να σημειώσω ότι η οικονομική ανάπτυξη της Κάσου, σε σχέση με άλλους γειτονικούς τουριστικούς προορισμούς, όπως λ.χ. της Καρπάθου, της Σητείας Κρήτης κ.α., είναι αρκετά χαμηλή. Αυτό, κατά ένα σημαντικό βαθμό, οφείλεται σε ορισμένους λόγους οι κυριότεροι των οποίων, κατά τη γνώμη μου, είναι η συνεχώς παρατηρούμενη μείωση του πληθυσμού του νησιού, η μέχρι πριν από λίγα χρόνια έλλειψη κατάλληλου λιμενοβραχίονα που εμπόδιζε την ομαλή εκτέλεση της ακτοπλοϊκής συγκοινωνίας που συνδέει το νησί με αστικά κέντρα όπως είναι ο Πειραιάς, το Ηράκλειο Κρήτης και η Ρόδος. Σ’ αυτούς τους λόγους θα πρέπει να προστεθεί η ελλιπέστατη, ή καλύτερα παντελής, κατά την αντίληψή μου, ηθική, τεχνοκρατική και οικονομική ώθηση και υποστήριξη από τοπικούς αυτοδιοικητικούς φορείς σε πρόσωπα ή ομάδες προσώπων που θα επιθυμούσαν να επενδύσουν σε διάφορους τύπους, κυρίως μικρών, τουριστικών επιχειρήσεων.
Οι σημαντικότεροι τουριστικοί πόροι της Κάσου θεωρώ ότι είναι ορισμένες ξενοδοχειακές μονάδες (τύπου ενοικιαζομένων δωματίων), εστιατόρια, αγροτοκτηνοτροφικές επιχειρήσεις περιορισμένου αριθμού παραγωγής προϊόντων (μέλι, τοπικό είδος τυριού ονομαζόμενο «σιτάκα» κ.ά.), μικροεπιχειρήσεις αρτοποιΐας και τοπικής ζαχαροπλαστικής (κουλούρες, σπανακοπιτιά, μοσκοπούγκια, κουραμπιέδες, κ.λπ.), αλιευτικές επιχειρήσεις περιοριμένης δυναμικότητας (κυρίως εξαγωγή των αλιευμάτων σε μεγάλους τουριστικούς προορισμούς εκτός Κάσου και μόνο μερική διάθεση στην εγχώρια αγορά), κ.ά. Όλα σχεδόν τα παραγώμενα προϊόντα των μικρών επιχειρήσεων καταναλώνονται από τους καλοκαιρινούς επισκέπτες του νησιού που κατά κανόνα, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, είναι κασιώτικης καταγωγής και ζουν σε άλλους τόπους (εσωτερικού και εξωτερικού), εκτός Κάσου.
Τα προβλήματα της Κάσου που εμποδίζουν τη δημιουργία κατάλληλων προϋποθέσεων βιώσιμης ανάπτυξης είναι πολλά. Ορισμένα απ’ αυτά είναι η έλλειψη κινήτρων (λ.χ. υποτροφίες για φοίτηση σε τουριστικές, επαγγελματικές και εν γένει παραγωγικές σχολές) για την καλλιέργεια επαγγελματικής συνείδησης μεταξύ των κατοίκων και ιδιαίτερα των νέων. Οι επικρατούσες επαγγελματικές προϋποθέσεις και συνθήκες στον τομέα αυτό είναι απόλυτα, θα έλεγα, προνεωτερικές, ευκαιριακές και τυχαίες. Χρειάζεται προσεκτική μελέτη των υφιστάμενων παραγωγικών συνθηκών τόσο από πλευράς ανθρώπινου δυναμικού και κινήτρων όσο και από πλευράς υποδομών που θα συντελέσει στην υπέρβαση της στασιμότητας και στη δημιουργία επιχειρησιακού κλίματος κατάλληλα προσαρμοσμένου στις τοπικές συνθήκες.
Επιπλέον, θα πρέπει να επισημανθεί ότι ορισμένα βασικά θέματα που αφορούν την κτηνοτροφία παραμένοιυν άλυτα για πολλές δεκαετίες. Ένα απ’ αυτά είναι, λ.χ., η απαράδεκτη καθυστέρηση στην αποπεράτωση της κατασκευής σφαγείου για τα αμνοερίφια. Η έλλειψη αυτής της μονάδας αποτελεί αιτία σημαντικής απώλειας κέρδους στους κτηνοτρόφους, γιατί αδυνατούν να διαθέσουν το κρέας στην τοπική αγορά ή αλλού. Η απουσία οργανωμένου σφαγείου εγείρει, επιπλέον, οικολογικά και περιβαντολογικά προβλήματα για το νησί.
Αναφέρω επίσης την απαράδεκτη έλλειψη καθημερινής (τουλάχιστον το καλοκαίρι) τουριστικής ακτοπλοϊκής συγκοινωνίας που θα συνδέει το γειτονικό νησί της Καρπάθου με την Κάσο κατά τέτοιο τρόπο, ώστε ο μεγάλος αριθμός τουριστών του πρώτου νησιού να μπορεί να επισκέπτεται την Κάσο χωρίς την υποχρέωση διανυκτέρευσης, λόγω έλλειψης ακτοπλοϊκού δρομολογίου επιστροφής αυθημερόν στην Κάρπαθο.
Η χρόνια έλλειψη λεωφορείου για την εξυπηρέτηση τόσο των μονίμων κατοίκων όσο και κυρίως των καλοκαιρινών επισκεπτών του νησιού είναι απολύτως αδικαιολόγητη!
Θα επισημάνω, επίσης, την έλλειψη οποιασδήποτε μονάδας ή εν πάση περιπτώσει σύγχρονου τρόπου ανακύκλωσης ή επεξεργασίας των παντός είδους απορριμάτων.
Άφησα τελευταίο το θέμα της κατασκευής νέων φραγμάτων και ανακατασκευής ή επισκευής των υπαρχόντων. Το θέμα αυτό είναι πολύ σοβαρό και μέχρι τώρα δε δόθηκε η κατάλληλη προσοχή (σε τοπικό, νομαρχιακό και περιφερειακό επίπεδο) στους κινδύνους που εγκυμονεί αυτή η αδιαφορία. Και τούτο, γιατί η Κάσος επλήγη τις δύο τελευταίες δεκαετίες δύο φορές από μεγάλη πλημμύρα που είχε καταστροφικές συνέπειες στην οικονομία και στις διάφορες δημόσεις και ιδιωτικές υποδομές του νησιού.
Πριν κλείσω το παρόν σημείωμά μου θα ήθελα να επισημάνω τη σημασία της ανάπτυξης του αγροτουρισμού στην Κάσο. Το μοντέλο αυτό, κατάλληλα προσαρμοσμένο στις γενικότερες τοπικές και περιβαντολογικές συνθήκες, θεωρώ ότι είναι αρκετά συμβατό και ίσως και απαραίτητο για την τουριστική ανάπτυξη της Κάσου.
Επίσης, θα πρέπει να οργανωθεί ο εσωτερικός τουρισμός μεταξύ των πληθυσμών των γειτονικών νησιών με την Κάσο (Κρήτη, λοιπά Δωδεκάνησα, Κυκλάδες), ιδιαίτερα για τις νεκρές τουριστικές περιόδους. Με τον τρόπο αυτό αξιοποιείται, μεταξύ των άλλων, ο ελεύθερος χρόνος του πληθυσμού της τρίτης ηλικίας των προαναφερθέντων νησιών και αυτό πρέπει να προβληθεί κατάλληλα από την κασιώτικη επιχειρηματική κοινότητα.
Στο σημείο αυτό φαίνεται ότι η έλλειψη οργανωμένου φορέα συνεργασίας μεταξύ των παντός είδους μικροεπιχειρηματιών του νησιού, τύπου επιμελητηρίου, που θα θέτει προτεραιότητες και θα αναλαμβάνει πρωτοβουλίες διεκδίκησης και προαγωγής επιχειρηματικών και τουριστικών στόχων είναι απόλυτα ορατή. Θεωρώ, επομένως, ότι αποτελεί άμεση και επείγουσα ανάγκη να δημιουργηθεί ένας τέτοιος επαγγελματικός προγραμματικός φορέας στο νησί που, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, θα εκπονεί προγράμματα και θα υλοποιεί μικροπρόθεσμους και μεσοπρόθεσμους στόχους σχετικούς με την τουριστική προβολή του νησιού και την προώθηση της επαγγελματικής συνεργασίας μεταξύ των επαγγελματιών-μελών του.
Για τα θέματα της εκπαίδευησς και της προαγωγής πολιτισμικών θεμάτων γενικότερα, ίσως μου δοθεί ευκαιρία ν’ αναπτύξω τις απόψεις μου διεξοδικότερα σε μια άλλη ευκαιρία. Πάντως, σε πολλές περιπτώσεις μέχρι σήμερα (εισηγήσεις μου σε συνέδρια, άρθρα σε κασιώτικα και δωδεκανησιακά έντυπα κ.λπ.) δεν έπαψα να τονίζω ότι ο «λανθάνων», όπως τον ονομάζω, πολιτισμός και η πλούσια ναυτιλιακή και λαογραφική παράδοση της Κάσου δεν έχει κατάλληλα αξιοποιηθεί και προβληθεί από τους φορείς της τοπικής κοινωνίας τόσο για λόγους καθαρά μορφωτικούς όσο και αναπτυξιακούς (τουριστικούς).
Θα ευχηθώ η όποια δημοτική παράταξη αναδειχθεί νικήτρια στις προσεχείς δημοτικές εκλογές να εργαστεί με αποτελεσματικότητα, φιλότιμο και γνώση, ώστε να κερδηθεί ο χαμένος χρόνος της οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης του νησιού μας.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ο Κασιώτης», αρ. φ. 379, Απρίλιος 2014.
